وصیت و وصیتنامه که از گذشته در تمامی کشورها وجود داشته است با مدون شدن قوانین به دلیل بار حقوقی که دارد به یکی از موضوعات مهم تبدیل شده است.
وصیت به دو صورت ممکن است صورت بگیرد. مورد اول به موعظه و نصیحت هایی هست که از سوی فرد در حال موت به اطرافیان میشود و مورد دوم که مدنظر قوانین و مقررات قرار دارد تعیین تکلیف کردن متوفی نسبت به امور مالی و غیر مالی برای پس از خود میکند است.
تنظیم وصیتنامه آثار بسیار مفید فردی و اجتماعی در پی خواهد داشت به همین دلیل در بسیاری از منابع تمامی افراد را به آن توصیه شده است و ارتباطی به جوان یا مسن بودن افراد نخواهد داشت. در ادامه به صورت دقیق با وصیت و نحوه تنظیم آن آشنا خواهیم شد.
وصیتنامه چیست؟
همانطور که پیش تر بیان کردیم وصیت به معنای تعیین تکلیف امور غیر مالی مانند تربیت فرزندان پس از خود و امور مالی یا ترکه به جا مانده از وی میباشد.
تمامی محتویات این سند را به طور کلی وصیتنامه میگویند. نکته ای که در این بین وجود دارد این است که اجرای وصیت منوط و متوقف بر فوت وصیت کننده میباشد.
یعنی مادامی که شخص زنده است میتواند تمام تصمیمات مالی و غیر مالی خود را بگیرد و وصیت معطوف به زمان نبود وی میباشد.
برای اجرای مفاد وصیتنامه نیازمند مواردی مانند گواهی انحصار وراثت است که باید از مراجع صالح به صورت قانونی دریافت گردد. بدین ترتیب میتوان وصیتنامه را به موقع اجرا گذاشت.
ارکان تشکیل دهنده وصیت
این امر به هر صورت که باشد دارای سه رکن اصلی و غیرقابل حذف میباشد که عبارتند از:
- موصی: به شخصی گفته میشود که اقدام به تنظیم وصیتنامه میکند.
- موصی به: به مال مورد وصیت یا کاری گفته میشود که وصیت برای آن صورت گرفته است.
- موصی له یا وصی: موصی له به شخصی گفته میشود که وصیت به نفع او شده است و وصی به شخصی گفته میشود که مامور انجام کاری میباشد که در وصیتنامه بر عهده وی گذاشته شده است. در ادامه به بیان تفاوتهای این دو خواهیم پرداخت.
انواع وصیتنامه
وصیت میتواند به صورت عهدی یا تملیکی باشند ک هر یک از آنها دارای هدف مختلفی است و اصل تفاوت میان موصی له و وصی در این بخش نمایان میشود.
وصیت تملیکی
در وصیت تملیکی شخص متوفی بخشی از اموال یا منفعتی از اموال خود را به دیگری به صورت مجانی تملیک میکند. برای مثال متوفی وصیت کرده باشد که اتومبیلش به فرزند بزرگ خانواده تملیک گردد. در این صورت فرزند بزرگ خانواده را موصی له میگویند.
وصیت عهدی
در وصیت عهدی شخصی به عنوان مامور انجام کاری یا تصرفاتی واقع میگردد. برای مثال شخص وصیت میکند که نماز میت را پسرخاله اش بخواند یا مدیریت شرکت وی را پسر بزرگ خانواده بر عهده بگیرد. در این صورت به شخصی که مامور به انجام کاری شده است وصی گفته میشود.
شکل های مختلف تنظیم وصیتنامه
مواردی که در بالا بیان شد ممکن است به شیوه های مختلفی تنظیم گردند که قانونگذار سه مورد آنرا پیش بینی کرده است و باید در این سه قالب صورت بگیرد تا مورد حمایت قانونگذار بود و سندیت داشته باشد.
اولین روشی که معمولا از سوی افراد برای تنظیم مورد استفاده قرار میگیرد وصیت دست نویس یا خود نوشت است. این سند به دستخط شخص متوفی نوشته شده و باید دارای امضا، تاریخ دقیق و ساعت باشد.
دومین روش برای تنظیم چنین سندی مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و ثبت وصیتنامه رسمی میباشد. این روش بالاترین میزان اثباتی را داشته و هیچگونه ایرادی نمیتوان به آن گرفت. تنها دعوای قابل طرح بر علیه آن ادعای جعلی بودن سند است.
سومین و آخرین روش وصیتنامه سری میباشد. در این صورت سند وصیتنامه در صندوق امانات دفاتر ثبت اسناد میماند و پس از فوت فرد و با ارائه گواهی انحصار وراث گشوده میشود.
تا چه اندازه از اموال را میتوان وصیت کرد؟
مهمترین سوالی که در این خصوص معمولا از وکلای ارث پرسیده میشود این است که تا چه اندازه از اموال یا ارثیه را میتوان وصیت کرد؟
در برخی موارد افراد بدون اینکه بدانند تا چه اندازه میتوانند نسبت به اموال خود پس از فوت تعیین تکلیف نمایند اقدام به وصیت میکنند.
اما باید بدانید بر اساس مواد قانونی در خصوص اموال باقی مانده از متوفی تنها به اندازه ثلث آن قابلیت اجرا دارد. برای اجرای بیش از ثلث اموال در وصیت نیاز به اتفاق نظر میان وراث است.
آیا در وصیت میتوان یکی از وراث را از ارثیه محروم کرد؟
اگر در وصیتنامه متوفی چنین مسئله ای ذکر شده باشد معمولا وراث برای تقسیم ترکه به مشکلاتی بر میخورند و برخی به دنبال اجرایی ساختن تصمیم متوفی دیگری را از ارث محروم میدانند.
بهتر است بدانید که ما اصطلاحی به نام محرومیت از ارث در قوانین و مقررات نداشته و چنین اقدامی امکان پذیر نمیباشد. تنها راه اجرایی ساختن آن این است که متوفی اموال خود را پیش از فوت به دیگری منتقل کند و از وی بخواهد تا سهمی برای شخص مورد نظر در نظر گرفته نشود.
اهمیت مشورت با وکیل در خصوص تنظیم وصیت
مشاوره حقوقی در چنین زمینه ای که دارای پیچیدگی و ابهام مفاهیم میباشد بسیار ضروری و لازم است. بدین ترتیب افرادی که قصد تنظیم وصیت نامه را دارند یا به طور کلی تنظیم آنرا به وکیل دادگستری بسپارند تا با زبان حقوقی و به شکلی که بار اثباتی زیادی داشته باشد آنرا تنظیم نماید یا با دریافت راهنمایی از وی خود دست به انجام چنین اقدام بزنند.
این مسئله از آنجایی دارای اهمیت بسیار زیادی است که این تصمیمات فرد به عنوان آخرین اقدامات وی محسوب شده و پس از فوت امکان تغییر یا اصلاح آنرا نخواهد داشت.
نتیجه گیری
در این گفتار که توسط وکلای متخصص اترس تهیه شده است به طور دقیق با معنای وصیت، انواع و ارکان آن آشنا شدیم و نسبت به چگونگی تنظیم آن اشراف پیدا کردیم.
درست است که حالا بسیاری از مفاهیم برای ما روشن شده است اما در زمان مواجه با مسائل و مشکلاتی در این زمینه بهتر است به وکیل مراجعه کرده تا منجر به بروز خسارت برای ما نشود.