رشا و ارتشا : در این مقاله سعی داریم ابتدا به مفهوم رشا و ارتشا و سپس به مصادیق کارهایی که رشا و ارتشا نام دارد بپردازیم.
رشا به معنای رشوه دادن و ارتشا به معنای رشوه گرفتن می باشد.
دریافت کننده رشوه دارای چه ویژگی است؟
در جرم رشا و ارتشا کسی که اقدام به دریافت رشوه نموده می بایست مامور دولت یا از کارکنان فعال در نهاد های عمومی باشد.
هدف از دادن رشوه یا گرفتن آن توسط افراد نام برده، انجام یا عدم انجام وظایف مربوط به محل اشتغال کارمند می باشد.
شرایط اثبات جرم رشا و ارتشا
برای اینکه عنوان مجرمانه رشا و ارتشا در مورد کسی اثبات شود چه شرایطی مورد نیاز است؟
پرداخت وجه، سند یا هر نوع مال توسط رشوه دهنده به مامور دولت با هدف انجام یا عدم انجام وظایف مربوط به موقعیت شغل از شرایط محقق شدن جرم رشا می باشد.
در مقابل دریافت وجه، یا سند یا هرنوع مال از طرف مامور دولت یا حتی کارکنان فعال در بخش دولتی برای انجام یا عدم انجام وظایف مرتبط به دستگاهی که در آن مشغول به کار می باشند از شرایط محقق شدن جرم ارتشا است.
همچنین در خصوص هر یک از این دو جرم کسی که اقدام به انجام این اعمال می کند می بایست از جرم بودن این عمل در قانون آگاه بوده و با سو نیت اقدام به دادن یا گرفتن اموال نماید.
لازم به ذکر است:
تقدیم و دریافت هدایا به عنوان انعام و تشکر از اقدامات مامور دولت بدون اینکه با دخالتی در انجام وظایف معمول ادارای و شغلی همراه باشد، رشا و ارتشا تلقی نمی گردد.
در صورتی که اثبات شود رشوه دهنده برای حفظ حقوق خود ناچار به پرداخت رشوه شده است، عمل او جرم نبوده و مالی که به عنوان رشوه پرداخت کرده است به او برگردانده خواهد شد.
در حالتی که مامور دولت از کسی چک به منظور انجام یا عدم انجام وظایف شغلی دریافت نماید ولی پس از دریافت از وصول آن منصرف یا به هر علت دیگری مبلغ چک قابل وصول نباشد در این صورت می توان مامور دولت را به جرم ارتشا مورد تعقیب قرار داد؟
در جواب به این سوال باید گفت حتی اگر چک به صورت بلامحل و یا وعده دار به مامور دولت پرداخت شود همچنان جرم ارتشا نسبت به مامور دولت صورت پذیرفته است. ولی در این صورت مجازات ضبط مال در مورد چکی که وجه آن به مامور دولت پرداخت نشده است را نمی توان قابل اعمال دانست.
البته باید به ذکر این نکته مهم پرداخت که از آنجا که هدف متهم در جرم ارتشا استفاده از مال رشوه دهنده است در صورتی که متهم به ارتشا در نتیجه اقداماتی که انجام داده به مال یا وجه دسترسی پیدا نکرده باشد ارتشا هرگز محقق نمی شود.
آیا کسی که مقدمات ارتباط رشوه دهنده را به مامور دولت یا همان رشوه گیرنده فراهم می کند قابل مجازات است؟
بله بر اساس قانون هرکس عمدا موجب ارتباط رشوه دهنده با رشوه گیرنده شود مانند مواردی که مال را (رشوه ) از رشوه دهنده به رشوه گیرنده تحویل دهد به مجازات رشوه دهنده محکوم خواهد شد.
بیشتر بدانیم : مجازات جرم اختلاس
انواع مجازات در جرم رشا و ارتشا
مجازات جرم ارتشا
مجازات کسی که اقدام به دریافت رشوه نموده یا به اصطلاح مرتشی بر اساس میزان ارزش مال و رتبه اداری مرتکب این جرم متفاوت است به طوری که در قانون چهارنوع مجازات حبس، جزای نقدی شلاق و انفصال از خدمت دولت برای مرتشی پیش بینی شده است.
الف: در صورتی که مال دریافت شده به عنوان رشوه بیشر از دو هزار تومان نباشد:
انفصال موقت از شش ماه تا سه سال (انفصال از خدمت به معنای ممنوعیت کارمند از پرداختن به شغلی است که به واسطه آن مرتکب جرم شده است).
در صورتی که کسی که اقدام به ریافت رشوه نموده دارای سمت مدیرکل یا بالاتر باشد به انفصال دائم از شغل خود محکوم می شود.
ب: در صورتی که مال دریافت شده به عنوان رشوه بیش از دو هزار تومان تا بیست هزار تومان باشد:
یک تا سه سال حبس، جزای نقدی به اندازه مبلغ رشوه و انفصال موقت از شغل به میزان شش ماه تا سه سال
در صورتی که کسی که اقدام به ریافت رشوه نموده دارای سمت مدیرکل یا بالاتر باشد به انفصال دائم از شغل خود محکوم می شود.
ج: در صورتی که مال دریافت شده به عنوان رشوه بیش از بیست هزارتومان تا صد هزار تومان باشد:
دو تا پنج سال حبس، جزای نقدی به اندازه مبلغ رشوه، هفتاد و چهار ضربه شلاق و انفصال موقت از شش ماه تا سه سال
در صورتی که کسی که اقدام به ریافت رشوه نموده دارای سمت مدیرکل یا بالاتر باشد به انفصال دائم از شغل خود محکوم می شود
د: در صورتی که مال دریافت شده به عنوان رشوه بیش از صد هزار تومان باشد:
پنج تا ده سال حبس، جزای جزای نقدی به اندازه مبلغ رشوه، هفتاد و چهار ضربه شلاق و انفصال موقت از شش ماه تا سه سال
در صورتی که کسی که اقدام به ریافت رشوه نموده دارای سمت مدیرکل یا بالاتر باشد به انفصال دائم از شغل خود محکوم می شود
لازم به ذکر است در مواردی که مبلغ رشوه یک میلیارد و یا بیشتر می باشد دادگاه می بایست علاوه بر مجازات های گفته شده حکم به انتشار محکومیت متهم در رسانه ملی یا یکی از روزنامه های کثیرالانتشار نیز صادر کند.
آیا امکان تخفیف مجازات از سوی دادگاه وجود دارد؟
بله در صورت وجود شرایط تخفیف مجازات که در قانون پیش بینی شده است دادگاه می تواند نسبت به اعمال تخفیف در مجازات اقدام نماید.
مجازات جرم رشا
بنا بر آنچه پیش از این نیز گفته شد چنانچه کسی برای انجام کار یا خودداری از انجام کاری که از وظایف کاری مامورین دولتی است وجه، مال یا سند پرداخت وجه را به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مامورین دهد راشی است و به عنوان مجازات علاوه بر ضبط نمودن مالی که به عنوان رشوه پرداخت نموده است به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.
لازم به ذکر است در صورتی که رشوه دهنده برای انجام کار خود مجبور به پرداخت رشوه بوده است و پس از پرداخت آن را گزرش نماید از مجازات حبس معاف بوده و مال پرداخت شده به عنوان رشوه به او باز خواهد گشت.
نتیجه گیری
با توجه به پیچیدگی های خاص دفاع در برابر عناوین اتهامی رشا و ارتشا و حساسیت موضوع هم به لحاظ رسیدگی و هم آثار کیفرهای پیش بینی شده در قانون برای مرتکب بهتر است قبل از هر اقدامی با وکلا کیفری در این حوزه مشورت نمایید.