قرار معاینه محل : تصمیمات قضائی به دو دسته کلی یعنی حکم و قرار تقسیم بندی میشوند. به تصمیماتی که در خصوص ماهیت دعوا باید حکم و در غیر این صورت قرار گرفته میشود.
برای پاسخ به این سوال که قرار چیست و چه تفاوتی با حکم دارد میتوان به این نکته اشاره کرد که حکم تنها از سوی قاضی صادر شده اما قرار ممکن است از سوی قاضی یا سایر مقامات قضائی مانند بازپرس یا دادستان صادر گردد. قرارها به سه دسته مقدماتی، قاطع دعوا و شبه قاطع دعوا میباشد.
قرارهای مقدماتی در جهت تکمیل پرونده و آماده سازی آن در جهت صدور رای و حکم میباشد. نمونه بارز آن قرار معاینه محل است که مقام قضائی با صدور و اجرای آن اطلاعات بسیار مفیدی کسب کرده که میتواند نقش بسزایی در تصمیم گیری او داشته باشد.
قرار معاینه محل چیست؟
قرار معاینه محلی همانطور که اشاره شد یکی از انواع قرارهایی است که توسط مقام قضائی در جهت تکمیل پرونده صادر میگردد.
این دسته از قرارها در صورت اجرا اطلاعات بسیاری مهمی را در اختیار قاضی برای تصمیم گیری قرار میدهند. صدور این قرار توسط مقام قضائی در ماده ۲۴۸ قانون آئین دادرسی مدنی پیش بینی شده و این اختیار را برای مقام قضائی در نظر گرفته است که راسا یا به درخواست یکی از طرفین اقدام صدور آن نماید.
مشاهده محل و تحقیق از مطلعین میتواند بسیاری از مسائل مجهول در پرونده را معلوم کرده و با انجام این کار هم تصمیم گیری بسیار ساده تر شده و هم به واقعیت نزدیک تر خواهد شد.
وکیل پایه یک دادگستری استفاده از این قرار را ابزاری برای کشف حقایق و واقعیت های پرونده برای مقام قضائی میداند و پیشنهاد میکند که طرفین دعوا برای اثبات ادعای خود از آن استفاده نمایند زیرا که اطلاهات تکمیلی بسیار مهمی را به پرونده اضافه خواهد کرد.
شرایط صدور قرار معاینه محل
صدور این قرار میتواند به مستقل به تصمیم قاضی صادر گشته یا در نتیجه درخواست یکی از طرفین دعوا صادر گردد. صدور آن بر اساس قانون باید به هر دو طرف دعوا ابلاغ گردد.
دو موضوع اصلی که باید در زمان صدور این قرار مشخص باشد مکان اجرای قرار و موضوع اصلی آن میباشد.
هر دو طرف دعوا میتوانند در زمان اجرای قرار معاینه در محل ذکر شده حضور داشته باشند و اگر مطلعین آنها در آنجا قرار نداشته باشند آنها را دعوت کرده تا اطلاعات خود را به مامور اجرای قرار ارائه دهند تا حقوقی از ایشان ضایع نگردد. البته عدم حضور هر یک از طرفین مانع اجرای قرار نخواهد شد.
بیشتر بدانیم : تعریف اقامتگاه در قانون مدنی چیست
اجرای قرار معاینه محل
اجرای این قرار برای اینکه دارای ارزش و اعتبار باشد که مقام قضائی بتواند به آن استناد کند باید به صورت صحیح و از سوی مقامات خاصی صورت بگیرد. مهمترین نکات اجرای این قرار که بر اساس مواد ۲۵۰ و ۲۵۱ قانون آئین دادرسی مدنی تعیین شده است به شرح زیر میباشد.
- اجرای این قرار ممکن است از سوی یکی از دادرسان دادگاه یا قاضی تحقیق صورت گیرد.
- زمان و محل تحقیق باید به طرفین دعوا از پیش ابلاغ گردد.
- اگر محل تحقیقات خارج از حوزه دادگاه صادر کننده قرار باشد، میتواند اجرای قرار را از دادگاه محل تحقیقات درخواست نماید. البته اگر مبنای صدور رای همین تحقیق محلی باشد باید از سوی قاضی صادر کننده رای انجام گیرد یا گزارش ثبت شده مورد وثوق وی باشد.
- متصدی اجرای قرار از معاینه محل یا تحقیقات محلی صورت جلسه تنظیم و به امضای مطلعین و اصحاب دعوا می‌رساند.
نقش معاینه محلی در اثبات دعوا
نقش و میزان اعتبار معاینه محل به طور صریح در ماده ۲۵۵ قانون آئین دادرسی بیان شده است. بر اساس این ماده نتایج به دست آمده از تحقیقات محلی و معاینه محل از امارات قضائی به شمار می آید که میتوانند سبب اطمینان قاضی دادگاه از یک موضوع یا بر روی علم آن تاثیرگذار باشد.
اماراه قضائی در کنار سایر دلایل میتواند اثبات کننده دعوا باشد و در زمره دلایل ذکر شود. نکته مهمی که در این میان وجود دارد این است که امارات قضائی به صورت کلی در تعارض با هر دلیل دیگری اعتبار خود را از دست داده و ساقط میشود.
پس بهتر است برای اینکه بتوانید ادعای خود را نزد مقام قضائی به اثبات برسانید از سایر دلایل اثبات دعوا نیز استفاده نمایید و از معاینه محل به عنوان دلایل تکمیلی و ابزاری برای یقین قاضی استفاده کنید.
تفاوت معاینه محل و تحقیق محلی چیست؟
شاید در ابتدا برخی از افراد این دو مسئله را یکسان بدانند اما اینطور نیست. تحقیق محلی به معنای کسب اطلاعات از مطلعین حاضر در محل است اما معاینه محل به معنای مشاهده محل و صورتجلسه موارد مهمی هست که میتواند در حکم قاضی تاثیرگذار باشد.
برای مثال در دعاوی ملکی با معاینه محل و توجه به حدود اربعه و سایر مواردی که مورد اختلاف طرفین از میتواند بسیاری از حقایق را کشف کند.
تهیه وسایل و مقدمات اجرای معاینه محل بر عهده کیست؟
وسایل و مقدمات اجرای تحقیق محلی برای دادگاه باید از سوی درخواست دهنده آن فراهم شود. در غیر این صورت بر اساس ماده ۲۵۶ قانون آئین دادرسی مدنی از دلایل ارائه شده از سوی وی خارج میگردد.
سوال دیگری که در این میان به وجود می آید در حالتی است که دادگاه راسا برای انجام تحقیقات اقدام کرده باشد و باید بدانیم که تهیه مقدمات معاینه محل بر عهده کیست؟
در ادامه ماده فوق الذکر در این خصوص نیز تعیین تکلیف شده است و قانونگذار بیان میدارد که اگر دادگاه در مرحله بدوی بخواهد چنین تحقیقاتی انجام شود، خواهان دعوا و در مرحله تجدیدنظرخواهی باید تجدیدنظر خواه تمامی مقدمات و وسائل برای اجرای معاینه محل را فراهم آورد.
پرسش و پاسخ با وکیل درباره قرار معاینه
با بررسی تمامی مسائل و نکاتی که در خصوص قرار معاینه محل در این مطلب انجام شد میتوان نتیجه گرفت که استفاده از آن در بسیاری از دعاوی میتواند گره از مشکلات باز کرده و حقایقی را برای قاضی پرونده روشن نماید. پس بهتر است طرفین دعوا برای استفاده از آن در صورت لزوم در ابتدا با یک وکیل متخصص مشورت کرده تا بتوانند استفاده کامل و صحیح از این اماره قضائی داشته باشند.