متولی وقف و وظایف : وقف یکی از ابداعات فقهی می باشد که قانونگذار به دلیل رواج آن در جامعه این نهاد را وارد قوانین و مقررات کرده است.
در ابتدا بهتر است بدانید که وقف یک قرارداد می باشد و قانونگذار برای نظم دهی به آن شرایط و مقرراتی را وضع کرده است.
به طور کلی وقف به معنای این است که شخصی یکی از اموال خود را برای استفاده دیگری واگذار می کند. بر اساس این تعریف، وقف دارای سه رکن اصلی میباشد یعنی:
- واقف (کسی که مال خود را واگذار میکند)
- مال موقوفه
- موقوف علیهم(کسی که به نفع او وقف انجام می گیرد)
همچنین علاوه بر این ارکان، واقف می تواند شخصی را به عنوان مدیر مال موقوفه انتخاب نماید تا در راستای هدف وقف آن مال را اداره نماید.
در ادامه این مطلب قصد داریم در خصوص شرایط متولی وقف، نحوه تعیین آن و همچنین حدود اختیارات آن در خصوص مال موقوفه توضیحاتی را ارائه دهیم.
متولی وقف کیست؟
متولی وقف در واقع کسی هست که اداره و مدیریت مال موقوفه بر عهده وی قرار داده شده است. برای اینکه بدانیم قانونگذار متولی وقف را چه کسی می داند باید به ماده ۷۵ قانون مدنی مراجعه کنیم که چنین مقرر کرده است.
“واقف می تواند تولیت یعنی اداره کردن امور موقوفه را مادام العمر یا در مدت معینی برای خود قرار دهد و نیز می تواند متولی دیگری معین کند که به صورت مستقل یا همراه با خود واقف اداره کند“
البته توجه داشته باشید تنها افرادی که توانایی اداره اموال را داشته باشند می توانند متولی وقف باشند و بدین ترتیب افرادی مانند محجورین نمی توانند متولی وقف باشند.
نحوه تعیین متولی وقف
همانطور که در ماده فوق الذکر مشاهده کردید، تعیین متولی وقف بر عهده واقف یا وقف کننده میباشد. این شخص می تواند خود یا افراد دیگری را برای بر عهده گرفتن تولیت یا اداره مال موقوفه تعیین نماید.
بر اساس نحوه تعیین متولی برای اداره اموال موقوفه حالت های زیر ممکن است به وجود بیاید.
- خود وقف کننده به تنهایی متولی موقوفه باشد
- خود واقف همراه با شخصی که معین میکند به متولی مال موقوفه باشند.
- وقف کننده چندین نفر را به طور مستقل متولی مال موقوفه تعیین کند.
- وقف کننده چندین نفر را به عنوان متولی مال موقوفه معین کرده و این افراد باید همراه با یکدیگر مال را اداره کنند.
وکیل اوقاف در خصوص تفاوت مورد سوم و چهارم بیان میکند که در حالت سومی، تصمیمات هر یک از متولیان صحیح بوده و می توانند به طور مستقل تصمیم گیری نمایند اما در حالت چهارم تصمیمات باید با مشورت سایر متولیان گرفته شود.
حدود و اختیارات متولی موقوفه
در ماده ۸۲ قانون مدنی بیان شده است که اگر واقف شرایطی را برای اداره اموال موقوفه معین کرده باشد متولی وقف باید بر این اساس به اداره اموال بپردازد.
بنابراین حدود و اختیارات متولی وقف در این حالت منوط به شرایط معین شده است سوی واقف میباشد.
در ادامه ماده بیان شده است که اگر شرایطی از سوی واقف تعیین نشده باشد، متولی وقف به مانند امین خواهد بود.
یعنی اینکه حدود و اختیار مشخصی نداشته و تنها در صورتی ضامن است که مشخص شود مصلحت واقف را رعایت نکرده است.
سوالات خود در خصوص اختیارات امین را بهتر است از مشاوره حقوقی بپرسید تا به طور کامل شرایط را برای شما شرح دهد.
وظایف متولی موقوفه
وظیفه اصلی متولی موقوفه همانگونه که در مطالب پیش اشاره کردیم اداره اموال موقوفه میباشد. اما این اداره کردن مستلزم انجام برخی از وظایف های جزئی نیز می باشد که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد.
نگهداری و حفاظت از مال موقوفه
متولی وقف باید از مال موقوفه نگهداری کرده و بروز خسارت به آن جلوگیری نماید.
اختصاص دادن منافع مال موقوفه به موقوف علیهم
برای مثال ملکی با هدف اجاره دادن به مدرسه وقف شده است را متولی وقف نمی تواند به کار دیگری اختصاص دهد.
انجام امور حقوقی و قانونی مربوط به مال موقوفه
اداره مال شامل امور حقوقی و قانونی نیز میشود. برای مثال اگر دعوایی مانند مزاحمت ملکی در دادگاه مطرح شود که طرف آن ملک موقوفه باشد، متولی باید حضور پیدا کند و یا مالیاتی که قانون مشخص میکند را پرداخت نماید.
البته پرداخت مالیات باید از منافع حاصل از مال موقوفه پرداخت شود و مسئولیتی از این بابت بر عهده متولی نخواهد بود.
مدت زمان تولیت چگونه مشخص میشود؟
مدت زمان تولیت یا اداره مال موقوفه از سوی متولی به دو صورت ممکن است تعیین شود.
مدت معین شده
گاهی ممکن است واقف معین کند که متولی تنها در مدت زمان مشخصی مال وقفی را اداره کند. برای مثال شخصی را به مدت ۱۰ سال متولی مال موقوفه قرار دهد که در این صورت مدت زمان تولیت همان زمان مشخص شده از سوی واقف است.
مادام العمر
واقف میتواند شخصی را مادام العمر متولی مال موقوفه نماید. بنابراین شخص معین شده تا زمان حیات خود تولیت مال وقفی را بر عهده خواهد داشت.
بیشتر بدانیم : نحوه طرح دعوای عزل وصی در دادگاه
عزل متولی وقف
بر اساس ماده ۷۹ قانون مدنی، واقف یا حاکم نمیتوانند پیش از پایان یافتن مدت تولیت، متولی را عزل کنند مگر در صورتی که شرایط زیر وجود داشته باشد.
ضمن عقد وقف، شرط عزل در نظر گرفته شده باشد
واقف میتواند هنگام انعقاد عقد وقف، برای خود یا دیگری حق عزل متولی را در نظر بگیرد. در این صورت با استفاده از این حق قراردادی میتوان متولی را بدون هیچ دلیلی عزل کرد.
خیانت متولی اثبات شود
همانطور که اشاره کردیم متولی در مال موقوفه امین محسوب میشود و اگر خیانت وی نسبت به مال اثبات شود، علاوه بر اینکه از تولیت عزل خواهد شد مسئول جبران خسارت نیز هست.
متولی وصف شرط شده خود را از دست بدهد
برای مثال در اوصاف متولی شرط شده باشد که سوء سابقه کیفری نداشته باشد و در صورتی که محکوم به جرمی شود، خود به خود منعزل خواهد شد.
آیا می شود چند متولی برای وقف تعیین کرد؟
بله می توان برای اداره مال موقوفه چندین نفر را به طور هم زمان به عنوان متولی تعیین کرد. نحوه اداره مال نیز بستگی به نوع تعیین شده از سوی واقف خواهد شد.
در صورتی که چندین نفر به طور مستقل به عنوان متولی تعیین شده باشند، هر یک در تصمیم گیری مستقل بوده اما در صورتی که مجتمعا به عنوان متولی معین شده باشند در تصمیم گیری باید با یکدیگر مشورت نمایند و رای اکثریت اجرا شود.
آیا متولی میتواند تولیت را رد کند؟
متولی میتواند تصمیم واقف را مبنی بر اینکه عهده دار اداره مال موقوفه باشد رد کند، اما این تصمیم را باید در همان ابتدا اعلام نماید.
اگر تولیت را قبول کرده باشد دیگر نمیتواند آنرا رد کند. اما اگر تولیت را پس از اداره مال وقفی را در مدت زمانی قبول کرده و پس از آن رد نماید مانند زمانی میباشد که اصلا متولی نبوده است.
در این حالت حاکم که امروزه مقام قضایی میباشد موظف به تعیین متولی است.
بیشتر بدانیم : سند عادی و رسمی چه تفاوتی دارند
واگذاری وظایف متولی وقف به دیگری
متولی وقف نمیتواند شخصا اقدام به تفویض تولیت یا سپردن اداره مال به دیگری نماید مگر در صورتی که این حق از سوی وقف کننده به او داده شده باشد.
البته اگر واقف شرط نکرده باشد که متولی تمامی امور مربوط به مال موقوفه به شخصا انجام دهد، متولی می تواند برای انجام امور به دیگری وکالت دهد.
برای مثال میتواند برای پرونده های مربوط به مال موقوفه به وکلای دادگستری وکالت داده تا ایشان پیگیر پرونده در مراحل رسیدگی باشند.
بیستر بدانیم : نمونه قرارداد استخدام وکیل برای مال وقفی
در صورت فوت متولی وقف شرایط چگونه خواهد بود؟
اگر متولی به تنهایی تعیین شده باشد در صورت فوت او، حاکم موظف به تعیین متولی دیگری برای اداره اموال است.
اما در صورتی که چندین متولی برای اداره مال تعیین شده باشند، در صورت فوت یکی از آنها دیگری به کار خود ادامه خواهد داد.
پرسش و پاسخ حقوقی متنی
متولی وقف شخصی هست که اداره و تولیت اموال موقوفه بر عهده وی قرار داده شده است. حق اداره این اموال می تواند از سوی شخص وقف کننده و یا حاکم داده شود.
متولی میتواند برای زحماتی که در اداره اموال می کشد، طلب اجرت نماید که در این صورت یا از سوی وقف کننده یا از طریق منافع مال موقوفه اجرت او پرداخت خواهد شد.