درباره توقیف اموال و اموالی که قابل توقیف نیستند

توقیف اموال : یکی از راه های رسیدن به طلب و وصول محکوم به یا همان مالی که در نتیجه صدور حکم به خواهان تعلق می گیرد، توقیف اموال محکوم علیه است.

توقبف اموال که معمولا در مرحله بعد از صدور رای دادگاه به نفع طلبکار صورت می گیرد  و در واحد اجرای احکام دادگستری فرآیند آن انجام می شود  راهی برای این است که  محکوم علیه یا همان کسی که رای به ضرر او صادر شده دسترسی به اموال خود نداشته باشد به معنای دیگر تا زمان پرداخت بدهی خود اجازه فروش و در بعضی موارد اجازه استفاده از مال توقیف شده را ندارد.

محکوم له  یا همان شخصی که رای به نفع او صادر شده است با توقیف اموال طرف مقابل می تواند مبلغ طلب خود را از آن برداشت نماید در این نوشتار قصد داریم شیوه توقیف اموال در دادگستری را توضیح دهیم.

منظور از توقیف اموال چیست؟

توقیف اموال به معنای جلوگیری از نقل و انتقال و فروش اموال متعلق به محکوم علیه است تا از حاصل فروش آن ها بتوان نسبت به وصول محکوم به و همچنین هزینه های اجرای حکم که در اصطلاح به آن نیم عشر دولتی گفته می شود، در اجرای احکام اقدام نمود.

توقیف اموال چگونه انجام می شود؟

وقتی فردی براساس حکم قطعی دادگاه به پرداخت مبلغی به دیگری محکوم می شود مکلف است آن را پرداخت کند.

در صورتی که این کار انجام نشود مدیر دفتر دادگاه با تقاضای محکوم له یا همان کسی که حکم به نفع او صادر شده است، اجرائیه صادر و در آن میزان محکوم به یعنی مبلغی که در حکم دادگاه آمده است را به محکوم علیه اعلام می نماید و به او از تاریخ ابلاغ اجرائیه دوازده روز مهلت می دهد تا نسبت به پرداخت آن اقدام کند.

چنانچه فرد قبل از صدور اجرائیه یا تا پایان مهلت دوازده روزه نسبت به پرداخت مبلغ موصوف اقدام کند هزینه اجرا به او تعلق نمی گیرد اما درصورت عدم پرداخت با انقضای مهلت، محکوم له می تواند به دادگاه مراجعه و درخواست تشکیل پرونده اجرایی بنماید.

و با ارسال پرونده به اجرای احکام براساس کد ملی محکوم علیه، استعلام های سه گانه از اداره شماره گزاری ناجا، بانک مرکزی و اداره کل ثبت اسناد و املاک کشور در خصوص اموال احتمالی وی شامل خودرو یا موتور سیکلت، حساب بانکی و پلاک ثبتی ملک انجام و در صورت تعلق هر گونه مالی به محکوم علیه، نسبت به توقیف آن اقدام می گردد.

 شیوه توقیف اموال و مطالبه طلب

از بهترین و کاربردی ترین موارد توقیف اموال و که محکوم له یا شخصی که رای به نفع او صادر شده است را به اجرای رای و وصول طلب خود می رساند توقیف وجه نقد در بانک و خودروی محکوم علیه یا همان بدهکار می باشد.

توقیف شماره حساب بانکی محکوم علیه

قانون گذار در ماده ۱۹ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بیان داشته: ( مرجع اجرا کننده رای باید به درخواست محکوم له به بانک مرکزی دستور دهد که فهرست کلیه حساب های محکوم علیه در بانک ها و موسسات مالی و اعتباری را برای توقیف به مرجع مذکور تسلیم کند…).

برای توقیف حساب بانکی طرف دعوا دو حالت وجود دارد:

۱ . طلبکار یا شخصی که رای به نفع او صادر شده از شماره حساب های طرف مقابل خود اطلاع دارد که در این صورت با اعلام شماره حساب و نام بانک به واحد اجرای احکام، دستور استعلام و توقیف مبالغ از طرف اجرای احکام به بانک معرفی شده ارسال می شود.

۲ . حالت دوم موردی است که شخصی که رای به نفع او صادر شده است اطلاعی از حساب های محکوم علیه یا همان بدهکار ندارد. در این صورت طلبکار از واحد اجرای احکام درخواست استعلام حساب های محکوم علیه را می نماید تا مشخص شود طرف مقابل در چه بانک هایی حساب دارند.

در نتیجه استعلام از بانک ها و موسسات مالی و اعتباری فرمی به درخواست کننده تحویل می شود که در آن نام بانک هایی که طرف مقابل در آن حساب دارد آورده شده است.

پس از تحویل این فرم توسط اجرای احکام، طلبکار باید به بانک هایی که نام آن ها در لیست وجود دارد مراجعه نماید تا بانک در همان فرم، شماره حساب و مبلغ موجودی را بنویسد.

بعد از اینکه به تمامی بانک ها مراجعه شد طلبکار می بایست فرم کامل شده را به اجرای احکام تحویل دهد.

بیشتر بدانیم : انواع دعاوی مطالبه وجه چیست؟

 توقیف خودروی محکوم علیه

توقیف خودرو بعد از اعلام پلاک خودرو توسط طلبکار پرونده یا بعد از استعلام اجرای احکام از راهور و مشخص شدن پلاک خودرو انجام می گیرد.

به طور کلی توقیف خودرو در اجرای احکام به دو شیوه انجام می شود:

۱ . توقیف سندی  

۲ . توقیف فیزیکی

در ادامه به توضیح ویژگی های هر یک از این دو شیوه می پردازیم.

توقیف سندی

در این روش بدهکار بعد از توقیف سندی مانند توقیف پلاک خودرو دیگر نمی تواند خودروی خود را به کسی بفروشد یا انتقال بدهد.  این نوع از توقیف بیشتر یکی از روش های اعمال فشار به شخص مدیون می باشد تا از این روش زودتر بدهی خود را پرداخت نماید.

توقیف فیزیکی

در این نوع از توقیف، شخص بدهکار علاوه بر اینکه نمی تواند خودروی خود را به کسی بفروشد، نمی تواند از آن استفاده کند. لازم به ذکر است در عمل اجرای احکام فقط اقدام به اعلام دستور توقیف فیزیکی خودرو می نماید و شناسایی خودرو و تحویل آن برای ادامه فرآیند اجرا و وصول طلب از محل آن با شخص طلبکار می باشد.

 توقیف ملک

از جمله اموال دیگری که می تواند توسط طلبکار از اموال مدیون توقیف شود تا با استفاده از آن به طلب خود برسد، توقیف ملک مدیون می باشد.

توقیف ملک با سند عادی

گاهی ممکن است بدهکار ملکی را با قولنامه از کسی خریداری کرده ولی در اداره ثبت و سامانه ثبت این ملک به نام ایشان ثبت نشده است. سوالی که اینجا پیش می آید این است که آیا امکان توقیف این ملک به دلیل اینکه رسما به نام بدهکار یا محکوم علیه نیست وجود دارد؟

بر اساس ماده ۲۲ قانون ثبت: ( دادگاه ها و دوایر اجرای احکام تنها کسی را صاحب ملک می شناسند که سند رسمی ملک اعم از زمین یا ساختمان و بنا، به نام وی در اداره ثبت درج شده باشد).

از این رو وقتی طلبکار، بدهکار خود را از طریق رای دادگاه محکوم به پرداخت بدهی می کند، مجبور است شماره پلاک ثبتی خانه یا زمینی که متعلق به مدیون است را به واحد اجرای احکام دادگستری معرفی کند تا این واحد بعد از استعلام جریان ثبتی ملک و مشخص شدن مالک بودن بدهکار، نسبت به توقیف آن برای وصول طلب طلبکار اقدام کند.

در موردی که در پاسخ استعلام ملک به نام بدهکار نمی باشد واحد اجرای احکام نمی تواند دستور به توقیف ملک بدهد حتی اگر طلبکار به قولنامه بدهکار دسترسی داشته باشد که نشان می دهد او این ملک را از مالک قبلی خریداری کرده و در حال حاضر هم در آن محل سکونت دارد یا آن را اجاره داده است و مالک اصلی ملکی است که برای توقیف به دادگاه معرفی شده است.

قانون کسی را مالک ملک می شناسد که آن در اداره ثبت اسناد و املاک به طور رسمی و قانونی به نام او ثبت شده باشد. با این حال قانون گذار برای رفع این مشکل بیان کرده در صورتی که ثابت شود ملک معرفی شده از طرف طلبکار در مالکیت بدهکار است امکان توقیف آن وجود دارد.

از جمله مواردی که به وسیله آن این موضوع اثبات می شود می توان به این موارد اشاره کرد:

۱ . فروشنده با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی واگذاری ملک و تایید قولنامه به بدهکار را اعلام کند.

۲ . او در اجرای احکام حاضر شود و موارد بالا را به این واحد اعلام نماید.

بعد از احراز هویت این شخص در دفتر اسناد رسمی و یا واحد اجرای احکام دادگستری و اثبات اینکه ملک اعلام شده برای توقیف به نام بدهکار است، امکان توقیف ملک و پس از آن فروش آن برای اینکه طلبکار به محکوم به یا همان طلب خود که در رای قید شده فراهم خواهد شد.

در این مورد مشورت با وکیل امور ملکی بسیار راهگشاست.

آیا امکان توقیف چند مال از بدهکار وجود دارد؟

بله، در این صورت طلبکار باید مشخص کند هر مال را در مقابل چه مبلغی توقیف می کند ( اگر فقط یک مال معرفی شود نیازی به تعیین مبلغ نیست). فایده تعیین مبلغ این است که در صورت مراجعه و پرداخت معادل مبلغ ریالی آن مال می تواند از مال خود رفع توقیف کند.

اگر بدهکار شرکت باشد آیا سهام شرکت را می توان توقیف نمود؟

سهام شرکت قابل توقیف برای پرداخت بدهی نمی باشد. علت این امر این است که صاحبان سهام افرادی غیر از شرکت هستند و اموال سهامداران و حتی مدیر عامل شرکت قابل توقیف برای وصول بدهی شرکت نیست.

بیشتر بدانیم : اهمیت تامین خواسته چیست

چه اموالی قابل توقیف نیستند؟

 آیا همه اموال قابل توقیف هستند؟ مسلما خیر. پس اگر می خواهید در مورد اموالی که قابل توقیف نیستند اطلاعات کسب کنید تا آخر این نوشتار با ما همراه باشید.

در ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مواردی در هفت بند بعنوان مستثنیات دین بیان شده که قابل توقیف نیستند. منظور از مستثنیات دین اموالی هستند که تامین کننده زندگی و معیشت بدهکار بوده و امکان وصول دین و طلب از آنها وجود ندارد. مطابق قانون این اموال عبارتند از:

منزل مسکونی متعارف

منزل مسکونی متعارف و متناسب با شان محکوم علیه. پس اگر محکوم علیه صرفا یک منزل مسکونی معمولی داشته باشد که نیاز وی به وجود مسکن را برطرف می کند این خانه قابل توقیف نیست.

اما اگر منزل مسکونی حالت ویلایی داشته باشد، یا متراژ آن زیاد باشد و یا از نظر موقعیت محلی در محله ای قرار داشته باشد که ارزش خانه ها در آنجا بسیار بالا باشد بطوریکه با الباقی وجه حاصل از فروش آن، محکوم علیه بتواند منزل متعارف دیگری برای سکونت خود و خانواده اش تهیه کند، مطابق تبصره یک این ماده آن ملک قابل توقیف است.

اثاثیه مورد نیاز زندگی

اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع احتیاجات محکوم علیه و خانواده وی لازم است. باتوجه به اینکه هر چیزی که مالیت داشته باشد و قابل تبدیل به پول باشد می توان برای وصول محکوم به توقیف کرد،

اثاثیه منزل محکوم علیه صرفا در حدی که از وی و خانواده اش رفع نیاز بکند جزو مستثنیات دین بوده و بقیه آن قابل توقیف است. پس اگر محکوم علیه در منزل خود دو عدد یخچال یا دو تلویزیون و غیره داشته باشد یکی از آنها مستثنیات دین و دیگری قابل توقیف است.

آذوقه موجود محل سکونت

آذوقه موجود در محل سکونت محکوم علیه برای مدتی که معمولا در عرف ذخیره می شود. بعنوان مثال اگر محکوم علیه دو عدد گونی بیست کیلویی برنج برای مصرف یک سال خود در خانه داشته باشد این برنج ها قابل توقیف نیست

اما اگر انباری منزل وی پر از گونی های برنج باشد با کسر میزان متعارف که تشخیص آن با قاضی دادگاه است، الباقی آن ها قابل توقیف و فروش هستند.

کتاب ها و ابزار علمی

کتاب ها و ابزار علمی و تحقیقاتی متناسب با حرفه و شان محکوم علیه. پس اگر محکوم علیه استاد دانشگاه باشد امکان توقیف کتاب های مرجع وی وجود ندارد اما در فرضی که محکوم علیه یک شخص معمولی و مثلا کارمند باشد امکان توقیف و فروش کتب خطی و قدیمی وی وجود دارد.

ابزار کار

وسایل و ابزار کار محکوم علیه. بعنوان مثال در فرضی که محکوم علیه کشاورز است امکان توقیف تراکتور و دستگاه کمباین وی وجود ندارد. و یا در حالتی که محکوم علیه راننده تاکسی است نمی توان خودروی تاکسی وی که وسیله کسب درآمدش است را توقیف نمود.

تلفن

تلفن مورد نیاز. در حال حاضر مطابق رویه دادگاه ها یک خط تلفن ثابت یا همراه دائمی جزو مستثنیات دین محسوب می شود و خطوط تلفن اعتباری نیز قابل توقیف نمی باشند اما اگر محکوم علیه چند خط همراه دائمی داشته باشد یکی از آنها که کارکرد بیشتری دارد مستثنیات دین و بقیه قابل توقیف هستند.

مبلغ رهن یا ودیعه مسکن

مبلغ رهن یا ودیعه مسکن مورد اجاره. باتوجه به اینکه با وصول مبلغ ودیعه مسکن امکان سکونت مستاجر در مورد اجاره و یا تهیه مسکن جدید سلب می شود قانونگزار این مورد را مشمول مستثنیات دین دانسته است که بنظر می رسد در شرایط اقتصادی کنونی رویه درستی است.

علاوه بر مواردی که بیان شد، موردهای دیگری هم هستند که بطور کامل قابل توقیف نیستند بعنوان مثال اگر محکوم علیه کارمند باشد صرفا یک چهارم حقوق وی در صورت تاهل و داشتن فرزند و در غیر این صورت یک سوم آن قابل توقیف است.

همچنین اگر محکوم علیه تاجر باشد و حکم ورشکستگی وی صادر شده باشد از تاریخ توقف (ورشکستگی) امکان توقیف اموال وی وجود ندارد بلکه اموال وی توسط مدیر تصفیه اداره می شود و طلبکار جهت وصول طلب خود باید در کنار بقیه طلبکاران قرار بگیرد.

لازم به ذکر است که مطابق تبصره ۲ ماده ۲۴ چنانچه مستثنیات دین تبدیل به مال دیگری شده باشد مثلا مسکن محکوم علیه به دلیل قرار گرفتن در طرح تفصیلی شهرداری به فروش رفته و تبدیل به وجه نقد شده باشد آن وجه نقد قابل توقیف است مگر اینکه محکوم علیه ثابت کند قصد تهیه منزل متعارف دیگری را دارد.

درباره حکم اعسار بیشتر بدانیم

وکیل توقیف اموال

وکیل توقیف اموال وکیلی است که در مرحله اجرای حکم به شما کمک می کند تا با توقیف و فروش اموالی که جزو موارد گفته شده نیستند به حق خود برسید.

ممکن است بگویید با مشخص بودن اموالی که قابل توقیف نیستند در قانون نیازی به حضور وکیل نیست. پاسخ ما این است که در قانون کلیات مستثنیات دین بیان شده و در عمل این کار از ظرافت ها و پیچیدگی های زیادی برخوردار است.

بعنوان مثال در مواردی که محکوم علیه تنها یک منزل مسکونی دارد مجاب کردن قاضی برای توقیف آن با این استدلال که مازاد بر نیاز متعارف و شان محکوم علیه است کار بسیار دشواری است.

و یا در موارد توقیف ماشین امروزه بسیاری از افراد صرفا با ثبت نام در سامانه تاکسی های اینترنتی و با ادعای اینکه خودرو وسیله کسب درآمد ایشان است درصدد رفع توقیف آن برمی آیند و این وکیل است که با استفاده از دانش و تجربه و مهارت خود می تواند از این کار جلوگیری بعمل آورد. حتی در فرضی که محکوم علیه هستید و اموال شما توقیف شده است وکیل می تواند با پیدا کردن راه های مختلف آن ها را رفع توقیف نماید.

هزینه وکیل توقیف اموال

حق الزحمه وکیل در این پرونده متناسب با خدماتی که از او انتظار دارید در قسمت تعرفه خدمات حقوقی سایت موسسه حقوقی اترس  آمده است و شما می توانید بر مبنای خدمات حقوقی که دریافت می کنید هزینه ها را بطور شفاف ملاحظه کرده و بپردازید.

نتیجه گیری

با توجه به این که صرف صدور رای به نفع شما بدون اینکه فرآیند اجرای رای پیگیری شود هیچ نتیجه ای در بر ندارد و با توجه به موارد بیان شده و همچنین پیچیدگی روش های مربوط به توقیف انواع اموال و وصول طلب از محل آن، بهتر است با وکیل دادگستری متخصص در این موضوع مشورت نمایید.

به قلم دپارتمان تخصصی حقوقی موسسه حقوقی اترس