حق ارتفاق : در دنیای حقوق مقدار زیادی حقوق و تکالیف برای افراد وجود دارد که با توجه به موقعیت آنها به وجود آمده و ساقط میشود.
افراد باید نسبت به این حقوقی که دارند آگاهی کاملی داشته باشند تا بتوانند از آنها به درستی استفاده کنند. بسیاری از حق ها در نتیجه مالکیت افراد به وجود می آید و با انتقال یا از بین رفتن مال از بین خواهد رفت.
یکی از حقوق مهم و البته استثنائی که برای افراد در نتیجه مالکیت بر ملک و به طور کلی اموال غیرمنقول به وجود می آید حق ارتفاق میباشد که مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت.
استثنائی بودن این حق از این جهت است که در معمول موارد وجود نداشته اما در برخی از موارد وجود دارد. پس بهتر است نسبت به این حق آشنایی و آگاهی کامل داشته باشید تا در صورت وجود آن به درستی استفاده نمایید تا مشکلات حقوقی و دعاوی ملکی دامنگیر شما نباشد.
حق ارتفاق چیست؟
برای تعریف دقیق اصطلاحات حقوقی باید به قوانین مراجعه کرد. در ماده ۹۳ قانون مدنی حق ارتفاق چنین تعریف شده است“ارتفاق حقی است برای شخص در ملک دیگری“ این حق برای مالک ملک دیگری از این جهت در نظر گرفته شده است که بتواند نهایت استفاده از ملک خود را داشته باشد.
بدین ترتیب بسیاری از وکلای ملکی و زمین ، ارتفاق را حق استفاده از ملک دیگری به جهت مالکیت فرد میدانند. از نمونه های این حق میتوان به حق داشتن پنجره، حق عبور از ملک دیگری اشاره کرد.
برای مثال بخشی از زمین کشاورزی فرد به نوعی قرار گرفته است که باید از ملک همسایه خود عبور کند تا به زمین خود برسد، بدین ترتیب حق استفاده و عبور از ملک دیگری را نیز دارد بدون اینکه لازم به اخذ اجازه از وی باشد.
مطالب مرتبط : دانلود نمونه قرارداد قولنامه زمین به صورت فایل
حق ارتفاق چگونه به وجود می آید؟
همانطور که اشاره شد به وجود آمدن حق ارتفاق به دلیل اینکه فرد حق استفاده از ملک دیگری را دارد یک استثناء میباشد و باید برای ایجاد آن دلیل وجود داشته باشد. این حق تنها به دو صورت قراردادی یا قانونی به وجود می آید که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
ایجاد قراردادی
افراد میتوانند بر اساس قراردادهایی که میان خود تنظیم میکنند هر توافقی انجام دهند مگر توافقاتی بر خلاف قواعد آمره، شرع مقدس و نظم عمومی باشد.
قانونگذار برای ایجاد حق ارتفاق بر اساس قرارداد در ماده ۹۴ قانون مدنی تصریح میکند که “صاحبان املاک میتوانند در ملک خود هر حقی را که بخواهند نسبت به دیگری قرار دهند در این صورت کیفیت استحقاق تابع قرارداد و عقدیست که مطابق آن حق داده شده است” بنابراین نحوه استفاده از حق را تابع توافقات طرفین میداند.
ایجاد قانونی
در برخی از موارد نیز این حق به حکم مستقیم قانونگذار به دلیل نحوه طبیعی قرارگیری دو ملک در مجاورت هم ایجاد میشود.
برای مثال ملکی در پشت دیگری واقع شده است و راهی برای رفتن به ملک به جز عبور از دیگری وجود ندارد، بدین ترتیب شخص حق عبور از ملکی که جلوی آن واقع شده است را دارد. نمونه بارز دیگری که قانونگذار در ماده ۹۵ قانون مدنی بیان میکند به شرح زیر است:
“هر گاه زمین یا خانه کسی مجرای فاضلاب یا آب باران زمین یا خانه دیگری بوده است صاحب آن خانه یا زمین نمیتواند جلوگیری از آن کند مگر در صورتی که عدم استحقاق او معلوم شود“
مطالب مرتبط : دانلود نمونه قرارداد پیمانکاری کشاورزی به صورت فایل
ویژگی های حق ارتفاق چیست؟
- این حق تابع ملک و زمین و جزئی از آن میباشد به این معنا که امکان انتقال آن به صورت جداگانه وجود نخواهد داشت.
- حق ارتفاقی که توسط قانون ایجاد شده باشد دائمی است البته تا زمانی که وجود آن دلیل خاصی داشته باشد. در مثالی که پیش تر بیان کردیم تا زمانی حق عبور برای ملک پشتی وجود دارد که امکان ایجاد درب از طرف دیگر برای آن محیا نباشد.
- ارتفاق قائم به ملک است و تنها به مالک زمین اختصاص دارد و در صورت تغییر مالکیت، حق ارتفاق نیز به مالک جدید منتقل میشود.
- ارتفاق با تقسیم مال مشاعی تقسیم نمیشود و تنها برای یکی از مالکین ایجاد خواهد شد.
حق ارتفاق با حق انتفاع چه تفاوتی دارد؟
یکی از سوالات مهمی که در جلسات مشاوره حقوقی ملکی با وکیل پرسیده میشود مربوط به تفاوت حق انتفاع و ارتفاق است که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
- همانطور که اشاره شد حق ارتفاق تنها در خصوص اموال غیرمنقول و املاک است در صورتی که حق انتفاع میتواند برای اموال منقول نیز در نظر گرفته شود.
- حق انتفاع برای خود شخص ایجاد میگردد در صورتی که حق ارتفاق گفتیم که تنها اختصاص به ملک دارد.
- اصل بر دائمی بودن حق ارتفاق است اما اصل بر موقت بودن حق انتفاع
آیا حق ارتفاق ایجاد مالکیت میکند؟
داشتن این حق در ملک دیگری به معنای داشتن مالکیت در آن نیست و تنها فرد به حکم قانون یا توافقی که میان طرفین بر اساس قرارداد صورت گرفته است حق استفاده مشخصی از آن را خواهد داشت.
به همین دلیل است که هر زمان مالکی که اجازه استفاده از حق عبور را به دیگری داده است میتواند بر اساس ماده ۹۸ قانون مدنی هر زمان که اراده کند از اجازه خود صرف نظر کرده و مانع عبور دیگری گردد.
آیا با تقسیم ملک حق ارتفاق نیز تقسیم میشود؟
حق ارتفاق حتی اگر در املاک مشاعی باشد نیز قابلیت تقسیم نخواهد داشت. بنابراین در صورت تقسیم ملک، برای تنها یکی از آنها به وجود آمده و بخشهای دیگر از آن محروم خواهند شد و این قاعده بر اساس اصل و قاعده لاضرر صورت گرفته است زیرا در صورت تقسیم شدن آن ملک و مالک دیگر متضرر خواهد شد.
آیا حق ارتفاق قابل نقل و انتقال است؟
انتقال این حق با انتقال مالکیت زمین و ملک ممکن است اما به صورت جداگانه امکان پذیر نمیباشد.
پرسش و پاسخ حقوقی درباره حق ارتفاق
به صورت کلی میتوان گفت این حق فرع بر داشتن مالکیت ملک است که برای استفاده تمام و کمال از دارایی خود میتوانید از ملک دیگری نیز استفاده نمایید و اگر به حکم قانونگذار ایجاد شده باشد دیگری حق جلوگیری از شما را نخواهد داشت و در صورت انجام چنین کاری میتوانید به دادگاه مراجعه کرده و درخواست استفاده از حق خود را داشته باشید.