اقامتگاه در حقوق و قانون : یکی از ملزومات برقراری نظم و امنیت در هر کشوری این است که افراد آن کشور محل اقامت مشخصی داشته باشند تا در صورت برقراری ارتباط از سوی مراجع قضائی و قانونی به سادگی بتوان به آنها دست پیدا کرد.
به همین دلیل قانونگذار برای تعیین اقامتگاه افراد مواردی را پیش بینی کرده است. به صورت عامیانه محل اقامت هر فرد مسکن و محل زندگی او میباشد که در بیشتر موارد قانونگذار آنرا به عنوان پیش فرض در نظر گرفته است تا نیازی به اعلام از سوی خود شخص وجود نداشته باشد.
اقامتگاه در حقوق دارای انواع مختلفی هست که در ادامه این گفتار که توسط وکلای اترس تهیه شده است به تمامی آنها اشاره خواهیم کرد.
تعریف اقامتگاه در قانون مدنی
برای یافتن تعریف حقوقی هر چیز باید به قوانین و مقرراتی مراجعه کرد که از سوی قانونگذار تصویب شده است. تعریف حقوقی اقامتگاه نیز در ماده ۱۰۰۲ قانون مدنی چنین بیان شده است.” اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز مهم امور او باشد مرکز امور او اقامتگاه محسوب است. اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود.”
بنابر این تعریف از سوی قانون متوجه میشویم که مرکز مهم امور از محل سکونت فرد در تعیین محل اقامت اهمیت بیشتری دارد. و همانطور که در انتهای ماده مشخص شده است در خصوص شرکتها و اشخاص حقوقی نیز مرکز عملیات آنها محل اقامت شرکت محسوب میشود.
انواع اقامتگاه در حقوق ایران
در هر کشوری بر اساس موازین بیان شده از سوی قانونگذار محل اقامت افراد تعیین میشود تا برای مثال اوراق و آرای قضائی به آن محل ابلاغ شود تا مقام قضائی از دریافت آن خیالی آسوده داشته باشد.
اقامتگاه در حقوق ایران نیز بر اساس قانون دارای سه نوع اصلی هست که این موارد عبارتند از اقامتگاه اختیاری، اجباری و انتخابی که در ادامه به طور دقیق بررسی خواهیم کرد.
اقامتگاه اختیاری یا ارادی
افراد میتوانند محل سکونت خود را به اراده و اختیار خود انتخاب کنند و این مسئله برای قانونگذار نیز قابل احترام است.
پس بدین ترتیب افراد با انتخاب محل سکونت خود به صورت ارادی و اختیاری اقامتگاه خود را مشخص میکنند. البته اگر مرکز امور مهم آنها در جای دیگری باشد، محل اقامت آنها به آن مکان منتقل خواهد شد.
اقامتگاه اجباری
برای برخی از افراد به دلیل وضعیت خاص و ویژه ای که از نظر شخصی یا شغلی دارند، در قانون اقامتگاه اجباری تعیین شده است و تا زمان وابستگی آنها قابل تغییر نمیباشد. این موارد عبارتند از:
- اقامتگاه زن شوهردار بر اساس ماده ۱۰۰۵ قانون مدنی همان اقامتگاه شوهر است مگر در مواردی که در این همین ماده بیان شده است.
- اقامتگاه محجورین بر طبق ماده ۱۰۰۶ قانون مدنی همان محل اقامت ولی یا قیم آنهاست. در صورت خروج از حجر اقامتگاه وی تغییر خواهد کرد.
- محل اقامت مامورین دولتی همانطور که در ماده ۱۰۰۷ قانون مدنی بیان شده است محل ماموریت دائمی آنها خواهد بود.
- محل اقامت افراد نظامی نیز پادگانی که در آن به انجام امور نظامی میپردازند میباشد.
- اقامتگاه خدمه یک منزل مانند سرایداران که در منزلی که کار میکنند، سکونت نیز میکنند، همان منزل محل کار ایشان اقامتگاه آنها محسوب میشود.
اقامتگاه قراردادی یا انتخابی
افراد در طول زندگی خود ممکن است قراردادهای زیادی را طرفین مختلف منعقد نمایند و دست به انجام معاملات مختلفی بزنند.
بر اساس ماده ۱۰۱۰ قانون مدنی متعاملین یعنی طرفین قرارداد میتوانند در خصوص دعاوی مربوط به همان معامله اقامتگاهی غیر از اقامتگاه اصلی خود انتخاب نمایند.
در این صورت دادگاه محل اقامت مکانی که در قرارداد ذکر شده است صالح به رسیدگی میباشد و همچنین ابلاغیه های آن دعاوی به اقامتگاه قراردادی آنها ارسال خواهد شد.
البته بهتر است برای این کار حتما از مشاوره حقوقی قراردادی استفاده نمایید تا از بروز برخی از مشکلات در این زمینه جلوگیری کرده باشید.
بیشتر بدانیم : ملاک تعیین تابعیت شرکتهای تجاری چیست ؟
آثار تعیین اقامتگاه انتخابی یا قراردادی
تعیین اقامتگاه قراردادی آثار حقوقی دارد که در این بخش به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
- دعاوی که باید در دادگاه محل اقامت خوانده مطرح گردد تغییر پیدا کرده و دادگاه محل اقامت انتخاب شده صالح به رسیدگی میباشد.
- ابلاغ اوراق قضائی به این اقامتگاه صورت میگیرد و حتی در صورتی که فرد حضور نداشته باشد.
- حتی در صورت تغییر اقامتگاه اصلی طرفین محل اقامت تعیین شده در قرارداد معتبر خواهد بود.
آیا میتوان اقامتگاه را تغییر داد؟
پاسخ اجمالی به این پرسش مهم مثبت است یعنی میتوان اقامتگاه را تغییر داد. برای این کار باید در دادگاه دادخواستی مبنی برای تغییر اقامتگاه ارائه کنید و برای این کار بهتر است از وکلای حقوقی که متخصصین این حوزه هستند راهنمایی بگیرید.
هر فرد چند اقامتگاه دارد؟
بر اساس مواد قانونی تمامی اشخاص تنها یک اقامتگاه میتوانند داشته باشند و بیش از این عدد امکان پذیر نیست.
این مسئله در ماده ۱۰۰۳ قانون مدنی پیش بینی شده است که افراد نمیتوانند بیش از یک اقامتگاه داشته باشند و این نکته به این دلیل است که قانون باید یک مکان مشخص برای افراد در نظر بگیرد و در صورتی که بیش از یک مکان باشد فرد میتواند در برابر تمامی مسائل اظهار بی اطلاعی نماید.
اقامتگاه شخص حقوقی یا شرکتها کجاست؟
همانطور که در قانون مشخص شده است اقامتگاه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی مکانی است که در آنجا حضور داشته یا مرکز اداره و امور مهم آنها در آنجا باشد.
اگر شخص حقوقی تنها یک مکان داشته باشد مشکلی نیست اما اگر نمایندگی های داشته یا دارای کارخانه هایی خارج از شهر میباشد، مرکز اصلی اداره و مدیریت آن اقامتگاه شخص حقوقی و شرکت محسوب خواهد شد.
پرسش و پاسخ با وکیل درباره اقامتگاه
از آنجایی که مسائل مربوط به محل اقامت افراد ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با برقراری نظم و امنیت در جامعه دارد برای قانونگذار و مراجع قضائی بسیار حائز اهمیت است.
به همین دلیل باید مسائل این حوزه را جدی بگیرید و در صورت مواجه شدن با سوالات و اقداماتی که از آن اطلاع نداشتید میتوانید با دریافت مشاوره حقوقی با وکیل متخصص نسبت به آن اطلاع یابید.