جرم غیرقابل گذشت : تعریف قانونگذار از جرم به معنای هرگونه فعل و ترک فعلی میباشد که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد.
حال جرایم با در نظر گرفتن مسائل مختلف به دسته بندی های متفاوتی تقسیم بندی میشوند که باید پیش از ورود به هر پرونده کیفری از سوی طرفین دعوا و وکلای آنها مورد بررسی قرار گیرد.
یکی از دسته بندی هایی که تاثیر بسیار زیادی در نتیجه دعاوی کیفری دارد مبحث قابل گذشت و غیر قابل گذشت بودن آنهاست.
این مسئله بستگی به جنبه عمومی و خصوصی جرایم داشته و میزان اهمیت آنها در جرایم است که تعیین کننده قابلیت گذشت یا عدم قابلیت گذشت را برای آنها میباشد.
برای آگاهی از اینکه جرمی قابل گذشت است یا خیر باید به بررسی قواعد کلی حقوق کیفری و قوانین و مقرراتی که در این زمینه وضع شده است مراجعه نمایید.
ما در ادامه این گفتار به طور کامل به بررسی جرایم غیرقابل گذشت در قانون جدید مجازات اسلامی پرداخته ایم.
غیرقابل گذشت بودن جرم به چه معناست؟
جرم غیرقابل گذشت که با اصطلاح جرم عمومی نیز شناخته میشود در واقع به معنای این میباشد که در این جرایم جنبه عمومی جرم بیشتر از جنبه خصوصی آن بوده و بر خلاف جرایم قابل گذشت، در صورت گذشت شاکی قرار موقوفی تعقیب صادر نشده و رسیدگی ادامه پیدا خواهد کرد.
بر اساس قواعد کلی حوزه کیفری، اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم است زیرا که ارتکاب جرم سبب از بین رفتن نظم عمومی و امنیت کشور شده و باید با مجرم برخورد شود.
البته این نکته به این معنا نیست که امکان و حق گذشت برای شاکی در این دسته از جرایم وجود ندارد بلکه با رضایت شاکی رسیدگی به پرونده متوقف نشده و تاثیرات دیگری بر روی آن خواهد گذاشت که به نفع مجرم میباشد.
جرایم غیرقابل گذشت کدامند؟
بنا بر تعریفی که از جرم غیرقابل گذشت داشتیم متوجه شدیم که همه جرایم غیرقابل گذشت بوده و قابلیت گذشت یک استثنا میباشد که نیاز به تصریح از سوی قانونگذار خواهد داشت.
قانونگذار برای اینکه به طور مشخص جرایم قابل گذشت را تصریح نماید به بیان همگی آنها در ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی پرداخته است.
موارد بیان شده در ماده قانونی فوق الذکر و قوانین خاص دیگر نزدیک به ۳۷ عنوان مجرمانه میباشد که با گذشت شاکی رسیدگی به پرونده منتفی خواهد شد.
پس در پاسخ به این پرسش که جرایم غیرقابل گذشت کدام موارد هستند باید گفت همه جرایم به غیر از این ۳۷ عنوان مجرمانه غیرقابل گذشت میباشند.
جنبه عمومی جرم چیست؟
جرایم پس از ارتکاب دارای دو جنبه منفی میباشند و در اصل دو اثر منفی از خود به جای میگذارند. بخشی از آن مربوط به بزه دیده یک جرم میباشد که ما آنرا با اصطلاح جنبه خصوصی جرم میشناسیم. اما جنبه منفی دیگری که جرایم دارند اولا نقض قوانین و مقرراتی هست که از سوی قانونگذار معین شده و دوما خسارتی هست که به نظم و امنیت جامعه وارد میشود.
برای مثال در جرم کلاهبرداری، بخشی از آن مربوط به جنبه خصوصی جرم یعنی ضرر مالی هست که به بزه دیدگان این جرم وارد شده است، بخش دیگر آن مربوط به جنبه عمومی جرم یعنی خدشه وارد کردن به نظم عمومی و ایجاد یک بی اعتمادی در میان عموم مردم میباشد.
مسئولیت حفاظت از حقوق جامعه بر عهده دادستان بوده و به همین دلیل است که برخی از جرایم غیرقابل گذشت هستند و در صورت رضایت شاکی خصوصی، رسیدگی با پیگیری دادستان ادامه پیدا خواهد کرد.
بیشتر بدانیم : آیا جرم تخریب قابل گذشت است؟
تعقیب متهم در جرایم غیرقابل گذشت
در جرایمی که غیرقابل گذشت هستند لزوما شاکی خصوصی سبب شروع تعقیب کیفری نبوده و ممکن است رسیدگی به پرونده به روشهای دیگری آغاز شود.
حتی در برخی موارد پیش آمده است که پس از تعقیب متهم، افراد از دستگیری مجرم مطلع شده و اقدام به تنظیم شکوائیه میکنند. به صورت کلی تعقیب متهم در جرایم غیرقابل گذشت به یکی از روشهای زیر میباشد:
- شکایت شاکی یا بزه دیده در جرایمی که دارای جنبه خصوصی میباشد
- شروع رسیدگی از سوی دادستان که وظیفه حفاظت از حقوق عمومی را دارد.
- مشاهده ارتکاب جرم از سوی ضابطین دادگستری(ارسال شده) و اشخاصی که برای کشف جرم دارای صلاحیت هستند.
- اطلاع رسانی عموم مردم حتی در مواردی که ارتکاب جرم ارتباطی با آنها نداشته باشد.
تاثیر گذشت شاکی در جرم غیر قابل گذشت
همانطور که بیان کردیم غیرقابل گذشت بودن جرایم به این معنا نیست که حق گذشت از شاکی گرفته شده باشد.
در صورتی که در این دسته از جرایم شاکی خصوصی وجود داشته باشد میتواند از جنبه خصوصی آن صرف نظر کرده و رضایت خود را تحت شرایط قانونی اعلام نماید.
در این صورت رضایت شاکی یکی از شرایط تخفیف مجازات میباشد که سبب کاهش مجازات بزه دیده خواهد شد. در حالی که حکم قطعی صادر نشده باشد این مسئله در محکومیت مجرم موثر خواهد بود و در صورتی که حکم محکومیت صادر شده باشد مورد تجدیدنظر قرار خواهد گرفت.
نقش وکیل برای کاهش مجازات در جرایم غیرقابل گذشت
در خصوص پرونده های مربوط به جرایم غیر قابل گذشت هر چند که گذشت و رضایت شاکی خصوصی سبب موقوف شدن تعقیب و دادرسی نمیشود اما همانگونه که بیان کردیم زمینه تخفیف و کاهش مجازات را فراهم میکند.
بنابراین با استفاده از وکیل دعاوی کیفری در این جرایم میتوان از یک سو برای جلب رضایت شاکی و از سوی دیگر ارائه دفاعیات مستند و مستدل اقدام کرد.
بدین ترتیب میتوان در خصوص مجازات از تخفیفات قانونی استفاده کرد و درخواستهایی از باب تبدیل مجازاتهای سنگین به سبک تر و یا به تعلیق در آوردن حکم محکومیت، مجازات را برای مجرم قابل تحمل کرد.
مرور زمان در جرایم غیرقابل گذشت
یکی از مواردی که سبب توقف رسیدگی و تعقیب متهمین جرایم غیرقابل گذشت میشود مشمول مرور زمان شدن جرم ارتکابی است.
این نکته به این معناست که پس از گذشت مدت زمانی که به آن اشاره خواهیم کرد دیگر امکان تعقیب متهم وجود نخواهد داشت. مرور زمان در جرایم غیرقابل گذشت تعزیری به شرح زیر است:
- جرایم تعزیری درجه یک تا سه پس از گذشت پانزده سال از ارتکاب جرم
- جرایم تعزیری درجه چهار پس از گذشت ده سال از ارتکاب جرم
- جرایم تعزیری درجه پنج پس از گذشت هفت سال از ارتکاب جرم
- جرایم تعزیری درجه شش پس از گذشت شش سال از ارتکاب جرم
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت پس از گذشت سه سال از ارتکاب جرم
پرسش و پاسخ حقوقی با وکیل
در نتیجه میتوان گفت زمانی با پدیده جرم مواجه میشویم باید توجه داشته باشیم که این عنوان مجرمانه از کدام دسته جرایم میباشد.
قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن جرایم نیز از مسائل بسیار مهم در دعاوی کیفری بوده زیرا همانطور که اشاره کردیم تاثیر مستقیم و بسیار حساسی بر میزان و نحوه مجازات مجرم خواهد داشت.
بدین ترتیب بهتر است در ابتدا با دریافت مشاوره حقوقی از وکلای پایه یک کیفری به شناسایی مسئله پرداخته و سپس با راهنمایی ایشان و انجام بهترین اقدامات، در جهت حل موضوع گام برداریم.