دادگاه نظامی : دادگاه ها و مراجع قضائی در کشور ایران بر اساس قوانین آئین دادرسی پیش بینی شده و با توجه به وظایف و صلاحیتی که قانونگذار مشخص کرده است به دعاوی رسیدگی کرده و به حل و فصل اختلافات میپردازند. این مراجع قضائی به صورت کلی به دو دسته حقوقی و کیفری تقسیم بندی میشوند که تعیین صلاحیت دادگاه های حقوقی در قانون آئین دادرسی مدنی و دادگاه های کیفری بر عهده آئین دادرسی کیفری میباشد.
در قانون آئین دادرسی کیفری، مراجع قضائی با هدف بالا رفتن کیفیت و سرعت رسیدگی و همچنین رسیدگی تخصصی در هر زمینه به دوسته عمومی و اختصاصی تقسیم بندی میشوند.
دادگاه های کیفری عمومی صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم را دارند مگر مواردی که به صراحت توسط قانون در صلاحیت دادگاه دیگری باشد.
این دادگاه یکی از مراجع قضائی اختصاصی هست که توسط قانون آئین دادرسی کیفری پیش بینی شده است و در ادامه این گفتار که توسط وکلای اترس تهیه شده است به بررسی آن خواهیم پرداخت.
دادگاه نظامی چیست؟
همه افرادی که در جامعه مرتکب یکی از عناوین مجرمانه شوند از سوی مراجع ذی صلاح مورد پیگرد قانونی قرار گرفته و به جرم آنها رسیدگی خواهد شد.
حال برخی از افراد با توجه به اختیارات ویژه ای که در برای آنها در نظر گرفته شده است ممکن است دست به ارتکاب برخی اعمال مجرمانه ای زنند که در حالت عادی برای افراد دیگر شاید جرم انگاری نشده باشد و این جرم به دلیل وظیفه ای که بر عهده فرد گذاشته شده است رخ میدهد.
یکی از مراجع کیفری اختصاصی که در ماده ۲۹۴ قانون آئین دادرسی کیفری پیش بینی شده است دادگاه نظامی میباشد که صلاحیت رسیدگی به جرایمی که از سوی نظامیان رخ دهد را دارد.
نکته حائز اهمیتی که وکیل کیفری در این میان بیان میکند این است که دادگاه نظامی تنها به آن دسته از جرایم نظامیان رسیدگی خواهد کرد که در نتیجه انجام وظیفه یا استفاده از عنوان خود داشته اند و رسیدگی به جرایمی که در مقام افراد عادی داشته باشند دادگاه های عمومی بر حسب صلاحیت خود رسیدگی خواهند کرد.
رسیدگی به جرایم افراد
بر اساس ماده ۱ قانون جرایم نیروهای مسلح افراد زیر نظامی بوده و به جرایم آنها که مربوط به وظیفه خاص نظامی آنها باشد در دادگاه نظامی رسیدگی خواهد شد:
- کارکنان ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته
- کارکنان ارتش جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته
- کارکنان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و سازمان‌های وابسته و اعضای بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
- کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های وابسته
- کارکنان مشمول قانون نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
- کارکنان وظیفه از تاریخ شروع خدمت تا پایان آن
- محصلان – موضوع قوانین استخدامی نیروهای مسلح – مراکز آموزش نظامی و‌انتظامی در داخل و خارج از کشور و نیز مراکز آموزش وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
- کسانی که به طور موقت در خدمت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران هستند و طبق قوانین استخدامی نیروهای مسلح در مدت مزبور از اعضاء نیروهای مسلح محسوب میشوند
صلاحیت دادگاه نظامی
با جمع بندی مطالبی که پیش از این بیان کردیم متوجه میشویم برای اینکه رسیدگی به جرمی در صلاحیت دادگاه های نظامی باشد دو شرط اصلی وجود دارد. شرط اول این است که خود شخص یکی از اشخاص بیان شده به عنوان افراد نظامی باشد که در ماده ۱ جرایم نیروهای مسلح از آنها نام برده شده است.
دومین شرط نیز این است که جرم ارتکاب یافته از سوی این افراد در نتیجه وظیفه خاص نظامی و انتظامی آنها صورت گرفته باشد. برای مثال ضرب و شتم متهم پرونده در هنگام دستگیری از این جرایم میباشد که فرد نظامی برای انجام وظیفه خود مرتکب جرمی شده است.
برای بررسی هر پرونده کیفری نظامی به صورت مستقل میتوانید از مشاوره حقوقی کیفری استفاده کنید.
انواع دادگاه های نظامی
برای بهبود عملکرد دادگاه های نظامی نیز به دسته های مختلفی تقسیم بندی میشوند که هر یک از آنها دارای صلاحیت مخصوص به خود میباشند.
این دادگاه ها عبارتند از دادگاه نظامی یک، دادگاه نظامی دو، دادگاه نظامی تجدیدنظر، دادگاه نظامی زمان جنگ یک، دادگاه نظامی زمان جنگ دو و دادگاه نظامی تجدیدنظر زمان جنگ
دادگاه نظامی یک
دادگاه نظامی یک مانند دادگاه کیفری یک وظیفه رسیدگی به جرایمی که دارای مجازات سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که دیه آنها به مقدار بیش از یک سوم دیه کامل باشد و همچنین به جرایم تعزیری درجه چهار و بالاتری که از سوی نظامیان ارتکاب یابد رسیدگی خواهد کرد.
دادگاه نظامی دو
صلاحیت دادگاه های نظامی یک و دو دقیقا به مانند دادگاه های کیفری دو و یک میباشد. دادگاه نظامی دو صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم نظامیانی که بر حسب وظیفه خاصی که بر عهده دارند مرتکب میشوند را دارد مگر به آن دسته از جرایمی که توسط قانون در صلاحیت دیگری قرار داده شده باشد.
بدین ترتیب دادگاه نظامی دو صلاحیت رسیدگی به تمامی جرایم نظامیان به جز مواردی که در صلاحیت دادگاه نظامی یک و زمان جنگ باشد را دارا میباشد.
دادگاه نظامی زمان جنگ
این دادگاه صلاحیت رسیدگی به جرایم نظامیانی را دارد که در زمان جنگ و مربوط به امور جنگ ارتکاب یافته است را دارد. بدین ترتیب رسیدگی به جرایم در این زمینه دارای اهیمت بسیاری زیادی است و البته موارد زیادی در این خصوص به دلیل اینکه بسیار خاص و نادر است وجود ندارد اما با این حال شامل موارد زیر نیز میشود:
- کلیه جرائم ارتکابی در مناطق عملیاتی در حدود صلاحیت سازمان قضائی
- جرائم اقدام علیه امنیت داخلی و خارجی در حدود صلاحیت سازمان قضائی
- جرائم مربوط به امور جنگی مرتبط با اقدامات عملیاتی، گرچه محل وقوع آن خارج از مناطق عملیاتی باشد
پرسش و پاسخ حقوقی با وکیل
به صورت کلی در این گفتار با این مسئله که دادگاه نظامی چیست و چه صلاحیتی دارد به طور دقیق آشنا شدیم. بدین ترتیب هر یک افراد که بزه دیده جرمی که مرتکبین آن یکی از افراد نام برده در افراد نظامی بود میتوانند با طرح شکایت در دادگاه نظامی برای جبران خسارت و همچنین مجازات فرد مرتکب اقدام نمایند.