مجازات تکمیلی : مجازات های پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی دارای انواع مختلفی بوده و دارای دسته بندی های متفاوتی می باشند.
یکی از این دسته بندی های مهم، مجازات ها را به اصلی، تبعی و تکمیلی تقسیم بندی می کند. مجازات اصلی در اصل همان مجازات مقرر شده در قانون برای جرم ارتکابی از سوی مجرم می باشد. مجازات های تبعی نیز به محرومیت های اجتماعی که در نتیجه ارتکاب جرم از سوی مجرم به او تحمیل شده است گفته می شود.
اما مجازات های تکمیلی در کنار مجازات های اصلی از سوی مقام قضایی به مجرم تحمیل می شود. این دسته از مجازات ها در شرایطی خاصی بر محکومین جرایم به خصوصی اعمال خواهد شد.
در ادامه این گفتار به طور دقیق به تعریف این دسته مجازات پرداخته و شرایط و انواع آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
مجازات تکمیلی چیست؟
مجازات تکمیلی به مجازات های مشخصی گفته می شود که علاوه بر مجازات اصلی جرم ارتکابی از سوی مجرم، بر اساس نظر قاضی پرونده به مجرم تحمیل خواهد شد.
این مجازات به طور دقیق در قانون مجازات اسلامی مشخص شده است و مقام قضایی نمی تواند به جز این موارد مشخص، مجازات دیگری را به عنوان مجازات تکمیلی در نظر بگیرد.
نکته دیگری که در این مسئله قابل طرح می باشد این است که این مجازات بر اساس شخصیت مجرم و متناسب با جرم ارتکابی ایشان تعیین خواهد شد.
انواع مجازات تکمیلی
همانطور که بیان شد این مجازات شامل موارد مشخصی هستند که از سوی قانونگذار تعیین شده است. این موارد بر اساس ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است:
- اقامت اجباری در محل معین
- منع از اقامت در محل یا محلهای معین
- منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین
- انفصال از خدمات دولتی و عمومی
- منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری
- منع از داشتن دسته چک و یا صدور اسناد تجارتی
- منع از حمل سلاح
- منع از خروج اتباع ایران از کشور
- اخراج بیگانگان از کشور
- الزام به خدمات عمومی
- منع از عضویت در احزاب، گروهها و دسته های سیاسی یا اجتماعی
- توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا موسسه دخیل در ارتکاب جرم
- الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین
- الزام به تحصیل
- انتشار حکم محکومیت قطعی
در چه مواردی مجازات تکمیلی صادر می شود؟
به بیان قانونگذار مقام قضایی می تواند با توجه به شرایط پرونده از جهات مختلف به ویژه شخصیت مجرم و جرم ارتکابی از سوی وی، یک یا چند مجازات تکمیلی نیز در نظر بگیرد.
در نظر گرفتن آن به تشخیص مقام قضایی قرار داده شده است. معمولا این دسته از مجازات ها در شرایطی از سوی قاضی در نظر گرفته می شود که تشخیص قاضی از شخصیت مجرم بر این باشد که از جرم ارتکابی پشیمان نبوده و مجازات اصلی به تنهایی برای بازدارندگی وی از ارتکاب مجدد آن جرم ندارد.
البته در صورتی که مجازات اصلی با تکمیلی از یک نوع مجازات باشند تنها مجازات اصلی اجرا خواهد شد.
برای اطلاع دقیق از وضعیت پرونده خود بهتر است با وکیل دعوای کیفری مشورت کرده تا ایشان با دانشی که نسبت به رویه قضایی دارند به راهنمایی شما بپردازند.
مدت مجازات تکمیلی چقدر است؟
به بیان قانونگذار در تبصره ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی، مدت زمان تحمیل نمی تواند بیش از دو سال باشد مگر اینکه قانونگذار نحوه دیگری مقرر کرده باشد.
بنابراین هر یک از مجازات های تکمیلی بیان شده در مطالب بالا در بیشترین حالت ممکن است برای دو سال در نظر گرفته شود و مقام قضایی امکان محکوم کردن مجرم بیش از این مدت را نخواهد داشت.
تبدیل مجازات تکمیلی
از مسائل مهمی که افراد در جلسات مشاوره حقوقی کیفری با وکیل مطرح می کنند مربوط به تبدیل مجازات تکمیلی می باشد.
این مجازات مانند تبدیل مجازات های تعزیری ممکن بوده اما دارای شرایطی است. بر اساس یکی از آرای دادگاه که در ذیل این مطلب آورده شده است، امکان تخفیف در مواردی که به صورت اجباری می باشد از سوی مقام قضایی امکان پذیر نیست.
همچنین در صورتی که اعتراض تجدید نظر خواهی نسبت به مجازات صورت گرفته باشد امکان افزایش مجازات وجود نخواهد داشت. اما در صورت وجود برخی از شرایط امکان تبدیل مجازات تکمیلی در صورتی که اجباری نباشد ممکن است.
نمونه رای دادگاه بدوی و دادگاه تجدید نظر
آیا مجازات تکمیلی قابل تعلیق است؟
تعلیق مجازات به معنای این است که اجرای آن متوقف شده و اگر جرم دیگری از سوی مجرم ارتکاب نیابد، تا زمان پایان مدت محکومیت به حالت معلق باشد.
درخواست تعلیق مجازات وجود دارد. افرادی که به مجازات های تکمیلی محکوم شده باشند، می توانند با سپری شدن نیمی از مدت محکومیت خود، درخواست تعلیق مجازات را بدهند.
مجازات تکمیلی در قانون کاهش
مجازات های تکمیلی بیان شده در این مطلب بر اساس تغییراتی هست که قانون گذار در سال ۱۳۹۹ در قانون مجازات ایجاد کرده و بر اساس آخرین بازنگری با دیدگاه کاهش مجازات ها می باشد.
تغییراتی که در مجازات های تکمیلی در قانون کاهش ایجاد شده است گسترده شدن دامنه این مجازات از چند مورد خاص به موارد زیاد تر که فوقا به آن اشاره کردیم.
همچنین تاکید بیشتر قانون گذار پس از قانون کاهش بر این است که مجازات های تکمیلی در صورت لزوم بر اساس شخصیت مجرم و متناسب با جرم ارتکابی از سوی ایشان باشد.
جرایم قابل اعمال
بر اساس ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی که مبنای در نظر گرفتن برای محکومین می باشد، این مجازات تنها برای جرایم حدی، تعزیری و قصاص می باشد.
بر این اساس، در نظر گرفتن مجازات تکمیلی برای تمامی جرایم از سوی مقام قضایی امکان پذیر بوده و تنها جرایمی که مستوجب پرداخت دیه می باشند از شمول این مجازات ها خارج می شوند.
البته لازم است بدانید که تمامی جرایم مربوط به دیه نیز شامل این موضوع نبوده و تنها برخی از آنها از دایره مجازات های تکمیلی خارج است. وکیل دیه در این خصوص می تواند راهنمایی ویژه ای به افراد کند.
تفاوت مجازات تبعی و تکمیلی
هر دو مجازات های تکمیلی و تبعی از این جهت که مجازات علاوه بر مجازات اصلی جرم هستند به یکدیگر شباهت دارند. اما تفاوت این دو در دو موضوع اصلی می باشد.
اولا این که مجازات های تبعی ذاتا مجازات نبوده و تنها محرومیت هایی از حقوق اجتماعی برای افرادی می باشد که به محکومیت های کیفری رسیده اند.
دوما مجازات های تبعی به پیروی از مجازات اصلی برای مجرم رخ میدهد و نیازی به صدور حکم یا تصمیم قضایی در این زمینه وجود ندارد و مواردی که قانون مشخص کرده است زمینه ایجاد آنرا فراهم می کند.
اما مجازات های تکمیلی نیاز به تصمیم مقام قضایی برای در نظر گرفتن مجازات مضاعف برای مجرم می باشد که باید ضمن صدور حکم نهایی ذکر گردد.
بیشتر بدانیم : مجازات جرم توهین و الفاظ رکیک چیست ؟
اعتراض به مجازات تکمیلی
اعتراض به این مجازات ها می تواند سبب از بین رفتن یا کاهش آنها شده و این مسئله بسیار برای محکومیت های کیفری می تواند حائز اهمیت باشد.
این اعتراض باید در قالب تجدید نظر خواهی نسبت به رای دادگاه صورت گیرد. همانطور که می دانید مهلت بیست روزه ای برای اعتراض به آرای غیر قطعی دادگاه برای اشخاص وجود دارد.
به دلیل پیچیدگی اعمال آن، برای این که شانس بیشتری برای از بین رفتن یا کاهش مجازات های خود داشته باشید بهتر است با وکیل تجدید نظر خواهی مشورت کرده و تنظیم لایحه اعتراضی خود را به ایشان بسپارید.
چنین وکیلی با استفاده از دانش و تجربه خود احتمال کاهش مجازات اصلی و تکمیلی را بسیار افزایش خواهد داد.
آیا قاضی برای اعمال مجازات تکمیلی آزاد است؟
با توجه به بیان قانون گذار در ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی مقام قضایی برای در نظر گرفتن مجازات تکمیلی آزادانه عمل خواهد کرد. یعنی هم می تواند این مجازات را اعمال کرده و هم در نظر نگیرد.
اما شرایطی که برای در نظر گرفتن آن قانون گذار پیش بینی کرده است را نمی تواند تغییر دهد. البته افرادی که در نظر گرفتن مجازات خود را نا عادلانه بداند نیز همانطور که بیان کردیم می تواند نسبت به آن اعتراض نماید.
عواقب عدم رعایت مجازات تکمیلی
محکوم باید نسبت به رعایت مجازات های تکمیلی توجه لازم را داشته باشد زیرا عواقبی برای عدم رعایت این مجازات برای وی در نظر گرفته شده است. این عواقب بستگی به این دارد که محکوم برای بار چندم به رعایت آن بی توجهی کرده است.
عدم رعایت برای بار اول
اگر محکوم بار اولی باشد که مجازات تکمیلی بیان شده در حکم را نادیده می گیرد، قاضی اجرای احکام می تواند مدت مجازات بیان شده را تا یک سوم افزایش دهد.
عدم رعایت برای بار دوم
اگر این اقدام برای بار دوم از سوی مجرم صورت گیرد، مقام قضایی می تواند مجازات تکمیلی را به حبس تعزیری یا جزای نقدی درجه ۷ و ۸ تغییر دهد.
رای وحدت رویه در خصوص مجازات تکمیلی
رای وحدت رویه شماره ۲۰۳ مجازات تکمیلی که آورده شده است، بیان شده است که منع رانندگی در مدت مشخص، مجازاتی تکمیلی و قابل تعلیق است.
البته از این رای وحدت رویه استنباط می شود که سایر مجازات های تکمیلی نیز باید به این صورت دارای زمان مشخص که کمتر از دو سال است باشد و همچنین قابل تعلیق نیز باشند که پیش از این برای ارائه درخواست تعلیق آن شرایط قانونی را بیان کردیم.
پرسش و پاسخ با وکیل دادگستری
با توجه به تمام مسائلی که بیان شد مجازات های تکمیلی برای مجرم هایی در نظر گرفته می شود که به نظر قاضی پرونده، اعمال مجازات اصلی به تنهایی بازدارندگی لازم را نداشته و باید از مجازات تکمیلی برای اصلاح او و همچنین جلوگیری از ارتکاب مجدد جرم یا جرایم دیگر استفاده کرد.
البته اعمال چنین مجازاتی نیازمند رعایت شرایط بیان شده در این گفتار است.