جرم اختلاس به چه معناست و شرایط تحقق آن چیست؟
جرم اختلاس : یکی از جرایم اقتصادی که علیه دولت ها از سوی کارمندان قابل ارتکاب است جرم اختلاس می باشد.
در این مقاله سعی داریم به تعریف جرم اختلاس، راه های اثبات ، مجازات آن در فروض مختلف و امکان تخفیف مجازات مرتکب بپردازیم.
اختلاس چیست؟
اختلاس از مثال های روشن ارتکاب جرم علیه دولت می باشد . به عبارت دیگر سوء استفاده از امکانات و اختیارات دولتی به قصد تامین منافع کارمند دولت اختلاس نام دارد.
در جرم اختلاس موضوع جرم اموال دولت است که بر اساس وظایف به کارمندان سپرده شده است. لازم به ذکر است سپردن مال به کارمند می بایست برای انجام وظایف کارمند باشد.
در قانون نیز به طور واضح ویژگی های کسی که جرم اختلاس را انجام می دهد و همچنین اینکه انجام چه کاری اختلاس محسوب می شود به این صورت توضیح داده شده است:
افرادی که می توانند مرتکب اختلاس شوند
کارمندان و کارکنان ادارات و سازمان ها یا شورا ها و یا شهرداری ها و موسسات و شرکت های دولتی و یا وابسته به دولت و یا نهاد های انقلابی و دیوان محاسبات وموسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند و یا دارندگان پایه قضایی و همچنین کارمندان و کارکنان نیروهای مسلح و ماموران خدمات عمومی (رسمی یا غیر رسمی) .
رفتاری که اختلاس محسوب می شود
زمانی که افراد مشغول به کار که در بالا اشاره شد پول یا مطالبه یا حواله ها و یا سهام و اسناد و اوراق بهادار و به طور کلی سایر اموال مربوط به اداره یا سازمان را که به آن ها بابت وظیفه شغلی سپرده شده است به نفع خود یا فرد دیگری مالک شود یا عمدا و با سوء نیت آن مال را تلف و از بین ببرد.
شرایط جرم اختلاس
۱ . مرتکب باید از کارمندان سازمان های ذکر شده در قانون باشد.
۲ . مرتکب باید از اموال دولت بردارد.
۳ . مرتکب باید اموالی را که بر حسب وظیفه به او سپرده شده است بردارد.
۴ . مرتکب باید عمدا و با سوء نیت اموال را بردارد.
۵ . مرتکب باید اموال را به نفع خود یا دیگری بردارد.
لازم به ذکر است در صورتی که کارمند مال مربوط به اداره را به قصد استفاده کردن بردارد ولی قصد مالک شدن آن را نداشته باشد مرتکب جرم تصرف غیرقانونی شده است.
همچنان که در صورتی که به علت تقصیر کارمند و نه از روی عمد اموال مربوط به دولت موجب خسارت شود یا این اموال در جایی مورد استفاده قرار گیرد که مورد قبول اداره نبوده است نیز جرم کارمند تصرف غیرقانونی می باشد.
برای مثال در صورتی که مدیر یک اداره بودجه تعریف شده برای اداره را در غیر از محل خود هزینه کند حتی در صورتی که این هزینه به نفع دولت باشد به دلیل این که بر خلاف مقررات عمل نموده است به مجازات مربوط به جرم تصرف غیرقانونی محکوم خواهد شد.
بنابراین در صورتی رفتار کارمند جرم اختلاس است که با مال مربوط به اداره رفتار مالکانه داشته باشد مانند اینکه که آن مال را بفروشد یا از تحویل آن خودداری نماید.
بیشتر بدانیم : مصادیق موانع مسئولیت کیفری چیست
تفاوت جرم اختلاس با جرم تصرف غیر قانونی
۱ . در جرم اختلاس کارمند مال سپرده شده به او را به نفع خود یا فرد دیگری مالک می شود در حالی که در جرم تصرف غیرقانونی کارمند بدون آن که قصد مالک شدن مال را داشته باشد آن را به صورت غیر مجاز استفاده می نماید.
۲ . اگر کارمند مال سپرده شده به او را از روی عمد از بین ببرد و به اصطلاح تلف نماید مرتکب جرم اختلاس شده است ولی در صورتی که در از بین بردن مال هیچ سوء نیت و عمدی در کار نبوده و صرفا به علت بی احتیاطی یا اشتباه آن مال از بین رفته باشد مرتکب جرم تصرف غیر قانونی شده است.
تفاوت جرم اختلاس با خیانت در امانت
۱ . کسی که به جرم اختلاس محکوم می شود از کارمندان دولت یا موسساتی است که در قانون به آن ها اشاره شده است ولی در جرم خیانت در امانت شرط نیست که مرتکب جرم کارمند دولت باشد.
۲ . اختلاس نسبت به اموال ادارات دولتی صورت می گیرد که بر اساس وظیفه شغلی کارمندان به آن ها سپرده شده است ولی در مورد جرم خیانت در امانت چنین ویژگی خاصی شرط نیست.
راه های اثبات جرم اختلاس
جرم اختلاس با اقرار، شهادت و علم قاضی قابل اثبات می باشد
- اقرار: با اقرار به جرم اختلاس حتی اگر یک مرتبه باشد اختلاس قابل اثبات است.
- شهادت: با شهادت دو مرد اختلاس قابل اثبات است.
- علم قاضی: قاضی نیز با بررسی ادله و اوضاع و احوال پرونده می تواند اختلاس را اثبات نماید.
مجازات جرم اختلاس
مجازات اختلاس در چند حالت قابل بررسی است که در زیر به آن می پردازیم.
۱ . در صورتی که میزان اختلاس تا ۵۰/۰۰۰ ریال باشد مجازات مرتکب عبارت است از
- شش ماه تا سه سال حبس
- شش ماه تا سه سال انفصال موقت از شغل دولتی
- جزای نقدی دو برابر مال مورد اختلاس
- رد مال
۲ . در صورتی که میزان اختلاس بیش از ۵۰/۰۰۰ ریال باشد مجازات مرتکب عبارت است از:
- دو تا ده سال حبس
- انفصال دایم از خدمات دولتی
- جزای نقدی معادل دو برابر مال مورد اختلاس
- رد مال اختلاس شده
اختلاس مشدد
در مواردی به علت شرایط خاص انجام جرم اختلاس مجازات مرتکب تشدید می شود که در زیر به آن ها اشاره می نماییم:
۱ . در صورتی که اختلاس با تشکیل یا رهبری شبکه چند نفر از مرتکبان جرم باشد. لازم به ذکر است حداقل اعضای شبکه سه نفر می باشد. زمانی شبکه تشکیل می شود که همه اعضای آن یا حداقل ۳ نفر از آن ها از هدف شبکه که همان اختلاس است مطلع باشند.
لازم به ذکر است در فرض اختلاس مشدد از طریق شبکه یا باند داشتن سمت دولتی همه اعضای باند شرط ارتکاب اختلاس مشدد نمی باشد.
۲ . در صورتی که اختلاس با جعل سند یا … همراه باشد مجازات مرتکب جرم افزایش پیدا می کند. افزایش مجازات مطابق قانون خاص در این زمینه می باشد. بدین صورت که اگر
میزان اختلاس تا ۵۰/۰۰۰ ریال باشد مجازات مرتکب عبارت است از دو تا پنج سال حبس و یک تا پنج سال انفصال موقت از خدمات دولتی ، رد مال و جزای نقدی معادل دو برابر مبلغ اختلاس
میزان اختلاس بیش از ۵۰/۰۰۰ ریال باشد: مجازات مرتکب عبارت از هفت تا ده سال حبس و انفصال دایم از خدمات دولتی، رد مال و جزای نقدی معادل دو برابر مبلغ اختلاس
مجازات اختلاس مشدد
۱ . اختلاس از طریق تشکیل یا رهبری شبکه چند نفری باشد مجازات آن عبارت است از:
- جزای نقدی معادل مال مورد اختلاس
- انفصال دایم از خدمات دولتی
- حبس از پانزده سال تا ابد
- رد مال مورد اختلاس به صاحب آن
۲ . اگر جرم اختلاس از طریق تشکیل یا رهبری شبکه چند نفری از مصادیق جرم افساد فی الارض باشد مجازت اعدام اعمال می شود.
شرکت در اختلاس
در صورتی که جرم اختلاس را چند نفر با همکاری یک دیگر انجام داده باشند و اختلاس حاصل اقدامات همه ی افراد باشد بحث شرکت در اختلاس مطرح می شود که در این صورت هر یک از افراد به مجازات اختلاس محکوم خواهد شد.
معاونت در جرم اختلاس
در صورتی که فرد یا افرادی در ارتکاب جرم اختلاس به هر نوعی کمک کرده باشند معاون جرم محسوب می شوند و مجازات آن ها به تشخیص قاضی یک تا دو درجه پایین تر از مرتکب اصلی جرم تعیین می شود.
مجازات تکمیلی و تبعی در جرم اختلاس
الف. مجازات تکمیلی
مجازات تکمیلی مجازاتی است که دادگاه می تواند علاوه بر مجازات اصلی برای محکوم در نظر بگیرد.
سوال. آیا در جرم اختلاس دادگاه می تواند به مجازات تکمیلی رای دهد؟
بله با توجه به قانون این اختیار برای قاضی فراهم است که در مورد محکومیت به مجازات اختلاس به مجازات تکمیلی هم رای دهد.
ب. مجازات تبعی
قانون گذار در بعضی جرایم علاوه بر مجازات اصلی مرتکب جرم او را از حقوق اجتماعی نیز محروم می کند. در زیر مدت محرومیت از حقوق اجتماعی مرتکبین جرم اختلاس با توجه به نوع مجازات اصلی توضیح داده خواهد شد.
الف. در صورتی که میزان اختلاس تا ۵۰/۰۰۰ ریال باشد: دو سال محرومیت از حقوق اجتماعی
ب. در صورتی که میزان اختلاس بیش از ۵۰/۰۰۰ ریال باشد: سه سال محرومیت از حقوق اجتماعی
ج. در صورت محکومیت به مجازات اختلاس مشدد: سه سال محرومیت از حقوق اجتماعی
بیشتر بدانیم : مجازات حبس تعزیری چگونه است
تخفیف مجازات مرتکب جرم اختلاس
در جرم اختلاس در صورتی که طبق قانون امکان تخفیف مجازات وجود داشته باشد قاضی می تواند مجازات مرتکب جرم اختلاس را تخفیف دهد به این صورت که:
الف: میزان اختلاس تا ۵۰/۰۰۰ ریال
مجازات اصلی: شش ماه تا سه سال حبس
تخفیف: بیش از سه ماه تا شش ماه حبس یا تبدیل حبس به جزای نقدی متناسب
ب: میزان اختلاس بیش از ۵۰/۰۰۰ ریال
مجازات اصلی: دو تا ده سال حبس
تخفیف: تعیین مجازات حبس به کمتر از دو سال (غیر قابل تبدیل به جزای نقدی)
تعویق صدور حکم در مورد مرتکب جرم اختلاس
در مورد مرتکب جرم اختلاس امکان صدور قرار تعویق صدور حکم وجود ندارد.
تعلیق اجرای مجازات مرتکب جرم اختلاس
در جرم اختلاس با وجود شرایط تعیین شده در قانون امکان صدور قرار تعلیق اجرای مجازات وجود دارد مگر اینکه مبلغ اختلاس بیش از صد میلیون ریال باشد که در این حالت مجازات مرتکب جرم اختلاس قابل تعلیق نیست.
لازم به ذکر است هر زمانی تا قبل از صدور کیفرخواست تمام مبلغ یا مال مورد اختلاس توسط مرتکب پس داده شود دادگاه او را از تمام یا قسمتی از جزای نقدی معاف می کند و اجرای حبس نیز معلق می شود ولی در هر صورت حکم انفصال او از خدمات دولتی درباره او اجرا خواهد شد.
نظام نیمه آزادی در مورد مرتکب جرم اختلاس
نظام نیمه آزادی راه کاری است که طبق آن کسی که به حبس محکوم شده است می تواند در زمان اجرای حکم حبس فعالیت های آموزشی، درمانی و … را در خارج از زندان انجام دهد.
در صورتی که مبلغ اختلاس تا ۵۰/۰۰۰ ریال باشد امکان استفاده از نظام نیمه آزادی وجود دارد ولی در صورتی که مبلغ اختلاس بیش از ۵۰/۰۰۰ ریال باشد می بایست یک چهارم مجازات طی شود و سپس درخواست استفاده از نظام نیمه آزادی ارائه شود.
مجازات جایگزین حبس در مورد مرتکب جرم اختلاس
امکان استفاده از مجازات های جایگزین حبس در مورد مرتکب جرم اختلاس وجود ندارد.
آزادی مشروط در مورد مرتکب جرم اختلاس
در صورتی که مرتکب جرم اختلاس یک سوم مدت مجازات تعیین شده در رای را تحمل کرده باشد و در طول مدت اجرای مجازات همواره از خود رفتار خوب نشان دهد و از رفتار او چنین برداشت شود که پس از آزادی دیگر مرتکب جرم نمی شود و به تشخیص دادگاه تا حد توان ضرر و زیان هایی که در رای مشخص شده را بپردازد یا ترتیبی برای پرداخت ارائه کند قاضی می تواند با درخواست آزادی مشروط مرتکب اختلاس موافقت نماید.
تاثیر توبه در مجازات مرتکب جرم اختلاس
در خصوص مرتکب جرم اختلاس در صورتی که مشخص شود مرتکب توبه نموده است اعمال مقررات راجع به تخفیف در خصوص او امکان پذیر می شود.
مرور زمان در خصوص جرم اختلاس
- مرور زمان شکایت:
مرور زمان شکایت در خصوص جرم اختلاس وجود ندارد.
- مرور زمان تعقیب:
مرور زمان تعقیب در خصوص جرم اختلاس راه دارد و مدت آن بسته به شرایط ۷ یا ۱۰ سال از تاریخ وقوع جرم می باشد مگر اینکه مبلغ اختلاس بیش از یک میلیارد ریال باشد که در این صورت مرور زمان راه ندارد.
- مرور زمان صدور حکم:
مرور زمان صدور حکم در خصوص جرم اختلاس راه دارد و مدت آن بسته به شرایط هفت سال یا ده سال از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی می باشد مگر اینکه مبلغ اختلاس بیش از یک میلیارد ریال باشد که در این صورت مرور زمان راه ندارد.
- مرور زمان اجرای مجازات:
مرور زمان اجرای مجازات در خصوص جرم اختلاس راه دارد و مدت آن حسب مورد ده سال یا پانزده سال از تاریخ قطعی شدن حکم محکومیت می باشد مگر اینکه مبلغ اختلاس بیش از یک میلیارد ریال باشد که در این صورت مرور زمان در آن راه ندارد.
شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص جرم اختلاس و راه های دفاع از این اتهام با وکلای متخصص در این زمینه مشورت نمایید.