حق مالكيت يكى از دارايى‌هاى ارزشمندى است كه بشر براى خود از ديرباز ارزشمند شمرده است. اين مفهوم از گذشته در حقوق و قانون بيان شده است. اما مسئله در اين موضوع است كه آيا دارايى‌هاى نامشهود نظير اعتبار و شهرت در كسب‌وكار، نتايج حاصل شده از يك پ‍ژوهش علمى يا ايده ذهنى جديد و نوآورانه هم جزء مالكيت افراد محسوب مى‌شوند يا براى محافظت از آن‌ها نمى‌‍‌شود كارى كرد؟ حقوق مالكيت فكرى در اين زمان است كه معنى پيدا مى‌كند. با افزايش نسبى ارزش دارايى‌هايى كه نامشهود هستند و اهميت دانش و علم در كليه زمينه‌هاى زندگى، حقوق ماليت فكرى ارزش دوچندانى پيدا كرده است كه در اين مقاله قرار است به اين موضوع بپردازيم.
مالكيت فكرى چيست؟
مالكيت فكرى دربرگيرنده دستاوردهاى ذهنى است. آثار ادبى و هنرى، اختراعات، تصاوير و نام تجارى، نمادها، و به‌طور خلاصه كليه دارايى‌هاى نامشهودى كه به كمك قدرت ذهن و فكر انسان ابداع شده است. حقوق مالكيت فكرى باتوجه به دسته‌بندى سازمان جهانى مالكيت فكرى WIPO به دو دسته مهم تقسيم شده است:
- مالكيت صنعتى: نشان‌ها، پتنت‌ها، علائم تجارى، نشانه‌هاى برندها، طراحى‌هاى صنعتى و نشانه‌هاى جغرافيايى
- كپى رايت: آثار ادبى (نمايشنامه، شعر، رمان)، فيلم، موسيقى، آثار هنرى (مجسمه‌ها، عكس‌ها، نقاشى‌ها و نقشه‌ها)، طراحى‌هاى معمارى
نكته: حقوقى كه دربرگيرنده حق كپى‌رايت است در اصطلاح RIGHTS RELATED خوانده مى‌شود. اين حقوق شامل مواردى مثل حق اجراى هنرمندان در عرصه‌هاى گوناگون به‌دليل عملكردشان در اجراى آثارى كه پيش‌تر گفته شد، حق پخش در برنامه‌هاى تلويزيونى و راديويى و… مى‌شود. همچنين اسناد تجارى را مى‌توان نمونه‌اى از دارايى‌هاى فكرى محسوب كرد كه بنابرعدم برخوردارى از حفاظت‌هاى قانونى، تا اندازه‌اى متفاوت از انواع ديگر مالكيت فكرى محسوب مى‌شوند.
انواع مالكيت فكرى
با توجه به مراجع و منابع حقوق مالكيت فكرى نظير سازمان جهانى مالكيت فكرى، متن معاهدات و انواع گوناگون كنوانسيون‌هاى بين‌المللى، دفتر ثبت اختراعات و علائم تجارى آمريكا، حقوق مالكيت فكرى به چند دسته عمده قابل تقسيم است كه عبارتند از:
الف) گواهى ثبت اختراع يا پتنت
يك نوع حق انحصارى براى استفاده از اختراع كه شامل فرآيند، محصول، راهكار فنى جديد و…است و مى‌تواند ايراداتى را برطرف كند. اين حق به‌مدت محدود يعنى چيزى حدود ۲۰ سال به مخترع داده مى‌شود. در ازاى اين حق، مخترع بايد افشاى كليه مراحل اختراع خود را در اختيار يك فرد متخصص در اين حوزه قرار بدهد.
ب) نشان‌ها يا علائم تجارى
به كمك علائم تجارى كاربران مى‌توانند محصول يا كالاى اصلى را از محصولات مشابه در بازار تشخيص بدهند. نشان تجارى مى‌تواند دربرگيرنده يك علامت، شكل، رنگ، تركيبى از حروف يا حتى بويى خاص باشد.
ج) طراحى‌هاى مخصوص حوزه صنعت
جنبه‌های زيبايى شناختى يك شى‌ء را شامل مى‌شود؛ نظير سه بعدى يا دو بعدى بودن، خطوط، رنگ‌ها، الگوها و…
د) كپى‌رايت
اين قانون در حقوق مالكيت فكرى براى حفظ آثار هنرى و ادبى نظير كتاب، موسيقى، فيلم، نقاشى، شعر و… رشد و توسعه پيدا كرد.
ه) نشانه‌هاى جغرافيايى
اين قانون براى محصولات و كالاهاى خاصى استفاده مى‌شود كه در اقليم جغرافيايى خاص با كيفيت منحصر‌به‌فرد همان منطقه توليد مى‌شوند. يك نشانه جغرافيايى در اغلب مواقع از نام مكانى يا يك نشانه از آن منطقه تشكيل مى‌شود.
و) اسرار تجارى
يك فرمول تجارى، راز، طراحى، فرايند، ابزار يا حتى الگويى براى جمع‌آورى اطلاعات و داده‌ها كه در مقايسه با رقبا مى‌تواند به‌عنوان يك مزيت رقابتى يا حتى تحولى شگرف در حوزه‌اى خاص محسوب شود. يكى از بهترين مثال‌هايى كه در اين باره مى‌توان زد فرمولاسيون توليد كوكاكولاست كه مثل يك راز تجارى با ارزش ساليان درازى است كه از سوى توليد كنندگان كوكاكولا حفظ شده است.
و در آخر...
حقوق مالكيت فكرى يكى از عناوين بسيار جديدى است كه در حقوق عنوان شده است و توانسته بسيارى از خلاء‌هاى قانونى موجود در زمينه حفظ آثار معنوى و هنرى و علمى را پوشش دهد. مالكيت فكرى مجموعه قوانين و مقرارتى را پديد آورده است كه هنرمندان، صاحبان برندها، افراد علمى و مخترعين مى‌توانند با استناد به آن جلوى برخى از بى‌قانونى‌ها و موانع را بگيرند. اين حقوق انواع گوناگونى دارد و همچنين هريك از انواع مالكيت فكرى كارايى مخصوصى دارند. اگر درگير دعاوى ناشى از حقوق ماكليت فكرى هستيد و نمى‌دانيد چطور بايد اثبات كنيد كه حق شما ضايع شده است و راه‌حل مناسبى براى آن نداريد، بهتر است براى اين كار از يك موسسسه حقوقى معتبر مشاوره بگيريد تا بتوانيد از راه درست و قانونى نسبت به تحقق اهداف خود اقدام كنيد. از اينكه تا انتهاى اين مقاله همراه ما بوديد از شما سپاسگزاريم.
یک دیدگاه بنویسید