خیار تدلیس : یکی از مباحث مهم حقوقی در مسائل مربوط به قراردادها در دسته بندی خیارات قرار میگیرد.
خیار در اصطلاح حقوقی به معنای اختیار فسخ معامله میباشد.
خیارات موارد مشخص شده ای در قانون هستند که به یکی از طرفین در صورت وجود برخی شرایط امکان فسخ یک طرفه قرارداد را میدهد. یکی از مهمترین آنها خیار تدلیس میباشد.
تدلیس به معنای فریب کاری و پنهان کاری در قرارداد میباشد و بر خلاف خیار غبن که تنها مختص به عقود معوض بود، در تمامی عقود امکان رخ دادن آن هست مانند عقد نکاح که میتواند فریب کاری در شخصیت زوج یا زوجه صورت بگیرد.
برای آشنایی بیشتر با این اصطلاح و شرایط اعمال آن در رویدادهای مختلف و همچنین پاسخ به این پرسش که چگونه قرارداد را فسخ کنیم، در ادامه این گفتار با ما همراه باشید.
شرایط تحقق و استفاده از خیار تدلیس
برای تحقق خیار تدلیس به نحوی که زیان دیده بتواند از آن استفاده نماید باید دو عنصر اصلی رخ دهد تا شرایط کامل شود.
توجه داشته باشید که هر دو عنصر لازم است و وجود یکی از آنها به تنها موجب به وجود آمدن این خیار نمیگردد. این موارد از قرار ذیل است:
مخفی کردن یا پنهان کاری
صفتی به موضوع معامله نسبت داده شود که فاقد آن است و یا با رفتاری متقلبانه سبب پنهان و پوشیده شدن عیبی در موضوع معامله رخ دهد. به این صورت شایستگی ای برای موضوع معامله به وجود می آید که فاقد آن بوده است.
فریبکاری
فریب کاری برای به وجود آمدن خیار تدلیس الزامی میباشد. در برخی از موارد ممکن است که خود شخص نیز اطلاعی از عیب موجود در موضوع معامله نداشته و به دلیل عدم آگاهی آنرا بیان نکرده است که در این صورت شامل خیار تدلیس نمیشود.
با احراز شرایط بالا طرف دیگر معامله که در نتیجه آن متضرر شده است حق فسخ معامله را خواهد داشت.
خیار تدلیس در معامله ملک
یکی از پر تکرار ترین معاملاتی که افراد در آن به فکر استفاده از خیار تدلیس هستند معاملات ملکی میباشد.
در معاملات ملکی معمولا فروشنده برای بازار گرمی و فروش ملک به قیمت بالاتر ممکن است صفاتی را به آن نسبت دهد که فاقد آن است و از روی فریب کاری این اقدام را انجام دهد.
بدین صورت خریدار هر زمان که از این مسئله آگاهی یابد میتواند از خیار تدلیس برای رهایی خود از تعهدات آن قرارداد استفاده نماید.
برای اعمال فسخ قرارداد باید مراتب این کار در اظهارنامه ای به طرف دیگر معامله نیز اعلام گردد که برای تنظیم اظهارنامه میتوانید از وکلای ملکی راهنمایی بگیرید.
بیشتر بدانیم : میزان مجازات کلاهبرداری چقدر است؟
زمان استفاده از خیار تدلیس و فوریت در آن
از نظر وکیل متخصص قراردادها ، نکته مهمی که در خصوص استفاده از خیار تدلیس بسیار در تمامی مطالب مربوط به آن استفاده میشود در خصوص فوریت اعمال آن میباشد. از این جهت میتوان خیارات دیگری را مانند خیار غبن نام برد که برای اعمال آنها نیز فوریت وجود دارد.
این فوریت بدین معناست که باید شخصی که برای او اختیار فسخ معامله ایجاد میشود فورا و در اولین فرصت از آن استفاده نماید و در غیر این صورت ساقط شده و دیگر امکان استفاده از آن را نخواهد داشت.
برای تشخیص فوریت هر مسئله با مسائل دیگر متفاوت است و برای قضاوت در آن خصوص باید به عرف مراجعه کنیم.
برای مثال شخصی که در خارج از کشور است خودرویی را با داشتن صفاتی خریداری میکند و پس از گذشت شش ماه به ایران آمده و متوجه میشود که فاقد آن صفات بوده است. در آن زمان حق استفاده از خیار تدلیس را خواهد داشت و لزوما گذشت شش ماه منجر به اسقاط حق او نخواهد بود.
بیشتر بدانیم : هدف از انعقاد بیع شرط چیست؟
تدلیس در ازدواج
همانطور که پیش تر بیان کردیم خیار تدلیس بر خلاف خیار غبن تنها مختص به عقود معوض نیست و عقود دیگری مانند نکاح را نیز شامل میشود. منظور از تدلیس در ازدواج این است که یکی از زوجین با استفاده از اعمال متقلبانه عیبی که در خود وجود دارد را پنهان کرده و یا صفاتی را به خود نسبت دهد که فاقد آن است. این موارد زمانی جزء تدلیس محسوب میشود که آن وصف یکی از دلایل اساسی طرف دیگر برای ازدواج بوده باشد.
برای مثال مردی خودش را یکی از پزشکان یا تاجران نامدار معرفی کند در صورتی که تنها تشابه اسمی میان آنها وجود دارد یا زوجه خود را باکره معرفی کند و مشخص شود چنین نبوده است.
با وجود این شرایط طرف فریب خورده میتواند بدون طی کردن تشریفات طلاق، در دادگاه خانواده حضور پیدا کرده و با استناد به خیار تدلیس عقد نکاح را فسخ نماید. اینگونه از مسائل ایجاب میکند که شما از مشاوره حقوقی پیش از ازدواج استفاده نمایید تا در نتیجه اینگونه مسائل متحمل ضرر و زیان مادی و معنوی نگردید.
آیا امکان اسقاط خیار تدلیس وجود دارد؟
این سوال ذهن بسیاری از افراد و همچنین دانشمندان و بزرگان حقوقی را به خود جلب کرده است و مباحث و مطالب زیادی با نقطه نظر های متفاوت در این زمینه وجود دارد.
برخی از حقوقدانان معتقدند که از آنجایی که امکان اسقاط تمامی خیارات وجود دارد امکان اسقاط خیار تدلیس نیز هست.
اما برخی دیگر که نظر ما هم موافق بر آنهاست میگویند به دلیل مخالفت آشکار تدلیس با نظم عمومی و اخلاق حسنه که سبب ترویج فریبکاری در معاملات میشود، امکان اسقاط آن حتی در صورت اسقاط کافه خیارات وجود نخواهد داشت.
اهمیت مشورت با وکیل برای فسخ قرارداد
احراز شرایط وجود خیار تدلیس در معاملات نیازمند بررسی موارد موجود بر طبق مواد قانونی میباشد و همچنین داشتن تجربه کاری در قراردادها و شرایط مختلف این احراز شرایط را بسیار ساده تر و مطمئن تر میکند.
پس برای استفاده از انواع خیارات از جمله خیار تدلیس، بهتر است پیش از انجام هر اقدامی با یک وکیل قرارداد، مشاوره حقوقی فسخ قرارداد داشته باشید تا ایشان شما را هم برای احراز شرایط و هم نحوه اجرای آن راهنمایی نماید.
نتیجه گیری
به صورت کلی وجود فریبکاری با سوء نیت از سوی طرف مقابل باید احراز گردد و همین رفتار متقلبانه سبب ایجاد تصوری از موضوع معامله گردد که تفاوتهای اساسی با اصل آن خواهد داشت. در این صورت میتوان برای جلوگیری از ضرر از حق فسخ ایجاد شده استفاده کرد و در برخی موارد خسارتی از این بابت از طرف دیگر دریافت کرد.
برچسب های مرتبط
تهیه شده در دپارتمان حقوق قرارداد ها