شوراهای حل اختلاف امروزه به عنوان یک نهاد قضایی زیر نظر قوه قضائیه به انداره لزوم در مکانهایی که رئیس قوه قضاییه تشخیص دهد تشکیل شده و به حل اختلاف و ایجاد صلح و سازش میان افراد میپردازد.

امروزه به دلیل بیشتر شدن حجم و تعداد پرونده های قضایی ارجاع به این مرجع بیشتر شده و همواره نقش پر رنگ تری را نسبت به گذشته ایفا میکند.

به صورت کلی شوراهای حل اختلاف میتوانند هم به دعاوی حقوقی و هم کیفری رسیدگی کرده و رای صادر کنند اما باید توجه داشت از آنجایی که این مرجع از مراجع خاص قضایی محسوب میشود صلاحیت آنها محدود به مواردی هست که از پیش در قانون مشخص شده باشد.

این مرجع آئین رسیدگی مخصوص به خود را دارد که با دادگاه ها متفاوت است و اصل مهمی که در آن انجام میگیرد تسریع در رسیدگی میباشد به همین دلیل بیشتر به مواردی که سرعت عمل دستگاه قضایی در آن موضوع دارای اهمیت است به رسیدگی میپردازد. از جمله این موارد میتواند به تخلیه ملک عین مستاجره، انحصار وراثت، صدور گواهی عدم سازش و … اشاره کرد.