عقد قرض : قراردادهایی که در قانون مدنی پیش بینی شده است موارد مختلفی را شامل میشود که یکی از قراردادهای مهم قرض میباشد که میان افراد منعقد میگردد.
قرض یکی از عقود معین در این قانون است بنابراین قواعد و شرایط آن نیز تصریح شده است.
در طول زندگی ممکن ما اموال خود را به دیگری قرض داده یا از دیگری قرض بگیریم اما زمانی که در اموال کلان این کار صورت میگیرد یا خواستار رسمی و قاعده مند بودن این عمل هستیم مبحث انعقاد قرارداد قرض پیش می آید.
در این گفتار قصد آشنایی بیشتر با شرایط و قواعد این قرارداد را داریم.
عقد قرض چیست؟
وکیل متخصص قرارداد برای تعریف بیان میدارد،قرض در اصطلاح حقوقی از تعریفی که در عرف برای آن شده است چندان دور نیست و به معنای این است که کسی از اموال خود به دیگری میدهد تا در زمان مشخصی آنرا به وی بازگرداند.
تعریف قانونی این عقد در ماده ۶۴۸ قانون مدنی نیز به این صورت آمده است که: “قرض عقدی است که به موجب آن احد طرفین مقدار معینی از مال خود را به طرف دیگر تملیک میکند که طرف مزبور مثل آن را از حیث مقدار و جنس و وصف رد نماید و در صورت تعذر رد مثل قیمت یوم‌الرد را بدهد.”
بنابراین مسئله مهمی که از این تعریف دریافتیم این نکته است که تنها مال مورد قرض وجه نقد نیست و هر مالی اعم از منقول و غیرمنقول میتواند موضوع این عقد باشد.
همچنین اگر قرض گیرنده امکان بازگرداندن مال به صورت بیان شده را نداشته باشد باید قیمت آنرا بر حسب قیمت روز پرداخت نماید.
شرایط صحت عقد قرض
در ابتدا باید بیان کنیم برای انعقاد هر قراردادی بر اساس قواعد عمومی قرارداد باید طرفین آن دارای اهلیت قانونی یعنی بلوغ، عقل و رشد باشند و در غیر این صورت یا قرارداد طرفین باطل یا غیرنافذ خواهد بود.
همانطور که در بالا بیان کردیم مال مورد قرض میتواند هم منقول و هم غیرمنقول باشد. اما نکته ای که در این بین وجود دارد این است که مال باید معین و مشخص باشد و هیچگونه ابهامی در خصوص آن وجود نداشته باشد.
برای مثال نباید گفته شود که یکی از دو مال بیان شده به قرض داده میشود و باید اوصاف دقیق مال معین باشد.
برای اینکه بدانید در قرارداد چگونه میتوان اوصاف مال موضوع قرض را به نحوی مشخص نمود که هیچ خللی به صحت و درستی آن وارد نماید مشخص کرد میتوانید از وکلای دادگستری مشاوره حقوقی برای قرارداد دریافت نمایید.
اوصاف عقد قرض
بر اساس تعریفی که در ماده ۶۴۸ قانون مدنی از عقد قرض داشته است میتوان برای آن اوصافی را در نظر گرفت. بررسی این اوصاف برای تفسیر صحت و بطلان این قرارداد و همچنین احراز شروطی که میتوان به عنوان شروط ضمن عقد استفاده کرد بسیار ضروری است. این اوصاف عبارتند است:
- لازم بودن: در قراردادها اصل بر لزوم است و اگر اشاره ای به جایز بودن عقود نشده باشد لازم تلقی میشوند که در خصوص قرض نیز چنین است. لازم بودن به این معنا میباشد که هیچ یک از طرفین حق فسخ قرارداد را بدون داشتن دلایل قانونی یا بر اساس شروط ضمن عقد نخواهند داشت.
- تملیکی بودن: تملیکی بودن به این معناست که مال موضوع عقد پس از انعقاد آن به مالکیت طرف دیگر اضافه خواهد شد که در این عقد، مال از مالکیت قرض دهنده خارج و به تملیک قرض گیرنده وارد خواهد شد.
- رضائی بودن: رضائی بودن در اینجا به این معناست که پس از امضای قرارداد هیچ تشریفاتی برای انتقال مال به قرض گیرنده نیاز نیز و بی واسطه این انتقال رخ خواهد داد.
- معوض بودن: به دلیل اینکه یک مال مورد موضوع این عقد بوده که در ابتدا از قرض دهنده به قرض گیرنده و پس از مدت مشخص از قرض گیرنده به قرض دهنده منتقل میشود عقد معوض خواهد بود. در نتیجه تعادل در عوضین یکی از ثمرات این وصف میباشد.
بیشتر بدانیم : عقد صلح چیست
آیا امکان فسخ قرارداد قرض وجود دارد؟
همانطور که در اوصاف عقد قرض بیان کردیم با توجه به اینکه در هیچ یک از قوانین به جایز بودن آن اشاره نشده است این عقد لازم تلقی میشود یعنی امکان فسخ آن بدون داشتن دلایل مشخص وجود نخواهد داشت.
حال برای اینکه بدانیم چگونه قرارداد لازم را فسخ کنیم همراه ما باشید. راحت ترین مسیر ممکن برای فسخ قراردادهای لازم این است که برای طرفین قرارداد در ضمن عقد حق فسخ در نظر گرفته شود تا در زمان لزوم برای جلوگیری از بروز خسارت و ضرر به خود دست به فسخ قرارداد بزند. البته باید این حق فسخ نیز محدود به مسائلی باشد و به طور کاملا آزادانه در اختیار افراد قرار نگیرد.
از بین رفتن مال مورد قرض
در عقد قرض متوجه شدیم که قرض گیرنده باید مال را در زمان مشخصی به صاحب اصلی آن بازگرداند. در برخی موارد ممکن است که مال در صورت بروز حادثه ای تلف شده و از بین برود. سوالی که برای افراد به وجود می آید این است که در صورت تلف مال چه باید کرد؟
به دلیل اینکه مال موضوع قرض از اموال مثلی هستند یعنی شبیه آن در بازار وجود دارد باید مثل همان مال با تمام اوصافش تهیه شده و به قرض دهنده بازگردانده شود.
در غیر این صورت بر اساس انتهای ماده ۶۴۸ باید قیمت آن مال پرداخت شود. این قیمت زمانی پرداخت مشخص میشود و نه زمانی که مال دریافت شده است.
بیشتر بدانیم : پول نزول و ربا چیست
شرط اجل در عقد قرض
اگر برای قرض اجل و زمانی برای بازگرداندن مال مشخص نشده باشد هر زمان به قرض دهنده اراده کند باید مال به وی بازگردانده شود. اما عرف این قرارداد مشخص کردن مدت زمان معینی برای بازپرداخت است. در وجود شرط اجل در عقد قرض تنها از زمان فرا رسیدن آن میتوان برای دریافت مال اقدام کرد.
تفاوت قرض با عاریه چیست؟
این دو عقد ماهیتی بسیار شبیه به یکدیگر دارند اما به طور خلاصه میتوان تفاوت این دو عقد را در این خلاصه کرد که در عقد قرض مالکیت مال به قرض گیرنده منتقل میشود اما در عقد عاریه تنها حق انتفاع و استفاده از مال به طرف دیگر داده میشود و مالکیت برای صاحب مال ثابت میماند.
نتیجه گیری
به طور کلی در این گفتار با تمامی شرایط و اوصاف عقد قرض آشنا شدیم و به نکات مهمی در این زمینه اشاره کردیم. بدین ترتیب بهتر است برای انعقاد چنین قراردادی به دلیل تعهدات سنگینی که برای طرفین دارد از یکی از وکلای خوب و متخصص قراردادی مشاوره حقوقی دریافت کرده تا ایشان به نکات مهم برای انعقاد آن اشاره نماید.