ولی قهری کیست : ولی یک واژه عربی است که به معنی دوست، یاور و سرپرست به زبان فارسی ترجمه شده است. منظور قانونگذار از ولی همان سرپرست میباشد.
ولی در قانون پدر و جد پدری هستند که مسئولیت دارند امورات فرزند را مدیریت کند.
برای مدیریت امور مالی و غیر مالی فرزندان باید مصلحت آنها از سوی ولی رعایت گردد در غیر این صورت قانونگذار برای آن ضمانت اجراهایی در نظر گرفته است که در ادامه به بیان و بررسی آن خواهیم پرداخت.
ولی انواع و اقسام مختلفی دارد و برای اینکه به طور دقیق بدانیم ولی کیست و به چه افرادی اطلاق میشود باید نسبت به این موارد اشراف داشته باشیم.
پس در ادامه این گفتار که توسط وکلای خانواده در موسسه حقوقی اترس تهیه شده است با ما همراه باشید تا درباره ولی کیست و چه اختیاراتی دارد با شما صحبت کنیم.
منظور از ولی خاص چیست؟
به صورت جزئی در بالا اشاره ای به ولی خاص داشتیم. بر اساس ماده ۱۱۹۴ قانون مدنی برای تعریف ولی خاص کیست چنین بیان داشته است که: “پدر و جد پدری و وصی منصوب از طرف یکی از آنان، ولی خاص طفل نامیده میشود.”
پس با این تعریف از سوی قانونگذار متوجه میشویم که ولی خاص در ابتدا پدر طفل میباشد و در صورتی که پدر به هر دلیلی از قبیل فوت، حجر یا غایب بودن نتواند از عهده امور فرزند برآید جد پدری یعنی پدر بزرگ، ولی خاص فرزند محسوب میشود.
در انتهای ماده ما با کلمه وصی مواجه میشویم که میتواند ولی خاص فرزند باشد. وصی در اصل فردی است که در نتیجه وصیت عهدی متوفی مامور به انجام امری شده باشد.
بدین ترتیب پدر یا جد پدری باید شخصی را برای بر عهده گرفتن امور فرزند غیر رشید خود مامور کرده باشد که به این فرد وصی گفته میشود.
اما این اقدام دارای دو شرط اصلی میباشد که شرط این است که وصی دارای اهلیت ولایت فرزند باشد و دومین شرط این است که چنین وصیتی زمانی قابل اجراست که دیگر ولی خاص وجود نداشته باشد. برای مثال زمانی وصی پدر ولایت فرزند را میتواند بر عهده بگیرد که جد پدری وجود نداشته باشد.
اختیارات و وظایف ولی خاص
افرادی که در مطلب بالا بیان کردیم به جهت ولایت خاصی که بر فرزند دارند وطایفی نیز بر عهده آنها گذاشته شده است. این وظیفه و اختیارات به این دلیل به ولی خاص اعطا شده است که تا زمانی که فرزند به رشد برسد و بتواند از تضییع حقوق خود جلوگیری کرده و انجام امور مالی و غیر مالی خود را بر عهده بگیرد، ولی این کار را برای او انجام دهد. این وظایف عبارتند از:
- حفظ و نگهداری از اموال محجور
- اداره امور مالی و غیر مالی محجور
- نگهداری از محجور و همچنین تلاش برای تربیت صحیح وی
منظور از ولی عام چیست؟
از ابتدای این گفتار بسیار از اسم ولی خاص استفاده کرده ایم به همین جهت ممکن است برای بسیاری از شما این سوال مطرح شده باشد که ولی عام کیست و چه وظیفه ای نسبت به محجورین دارد؟
ولی عام یا مدعی العموم که حافظ حقوق تمامی شهروندان است حاکم شهر میباشد که امروزه به دلیل تحولات ایجاد شده این وظیفه بر عهده دادستان میباشد.
بدین ترتیب در صورتی که محجوری فاقد ولی خاص بوده و وصایتی در این زمینه برای وی نشده باشد، ولی عام به طور موقت با استفاده از ابزارهایی که برای این امر دارد از وی مراقبتهای لازم را به عمل آورده و از تضییع حقوق و اموال وی جلوگیری مینماید تا با طی شدن مراحل قانونی برای او قیم مشخص نماید.
ولایت قهری به چه معناست؟
قهری بودن در دنیای حقوق به معنای این است که بدون دخالت اختیار و اراده صورت میگیرد. ولایت قهری نیز به این معنی میباشد که ولی تعیین شده میباشد و هیچکس حق تغییر آن در غیر موارد تعیین شده را نخواهد داشت.
بر اساس ماده ۱۱۸۱ قانون مدنی ولی قهری طفل پدر و جد پدری او میباشند. البته این ولایت در ماده ۱۱۸۲ مشروط بر این است که این دو ولی قهری دارای عقل، بلوغ و رشد باشند و از تصرف در اموال ممنوع نباشند در غیر این صورت ولایت ایشان ساقط خواهد شد.
پس به این ترتیب تنها تفاوت ولی خاص و قهری مورد آخر یعنی وصی میباشد که ولایت قهری بر فرزند نخواهد داشت.
بیشتر بدانیم : شرایط لازم برای اثبات نسب چگونه است
در چه مواردی ولی ساقط میشود؟
یکی از سوالاتی که در جلسات مشاوره حقوقی خانواده بسیار پرسیده میشود مربوط به سقوط حق ولایت میباشد. وکیل خانواده به این سوال چنین پاسخ میدهد که در صورت وجود یکی از شرایط زیر ولایت ساقط خواهد شد.
- رعایت نکردن مصلحت صغیر: در این مورد ولی صغیر اقداماتی انجام میدهد که موجب بروز ضرر به فرزند میشود. در این صورت هر یک از خویشاوندان فرزند میتوانند به دادگاه مراجعه کرده و در صورت اثبات این امر ولی از سمت خود خود عزل خواهد شد و قیم به جانشینی وی تعیین میشود.
- کهن سالی و از کار افتادگی ولی: هر گاه ولی به دلیل کهن سالی یا بیماری نتواند به اداره اموال مولی علیه بپردازد باید شخصی را برای این کار تعیین نماید و اگر این اقدام را انجام ندهد از سوی دادگاه شخصی به عنوان امین در کنار ولی به انجام این امور خواهد پرداخت.
آیا مادر هم ولی میشود؟
همانطور که در موارد بیان شده در عناوین بالا مشاهده کردیم متوجه شدیم که ولایت تنها مختص به پدر و جد پدری میباشد و به هیچ عنوان حق سلب این حق از خود را نخواهند داشت.
بدین ترتیب مادر به هیچ عنوان ولی فرزند نمیتواند قرار گیرد. اما مادر میتواند با بررسی شرایط و قوانین با بر عهده گرفتن حضانت فرزند، به انجام اموری که بر عهده ولی است بپردازد.
آیا ولی برای انجام امور دستمزد دریافت میکند؟
انجام امور فرزند صغیر بر اساس قانون بر عهده ولی قهری است و او نمیتواند تحت هیچ شرایطی از فرزند یا از اموال وی هیچگونه دستمزدی برای خود در نظر بگیرد. البته در موارد دیگر مانند قیم یا امین ممکن است دستمزدی برای انجام امور برای آنها در نظر گرفته شود.
نتیجه گیری
در این مقاله به ولی کیست و چه اختیاراتی دارد پرداختیم در نتیجه میتوان گفت تنها ولی مشخص شده در قانون پدر و جد پدری هستند و حتی مادر نیز از حدود ولایت خارج شده است. شاید برخی مخالف این موارد باشند اما این مسئله از مواردی هست که در قانون به طور صریح بیان شده است و امکان تفسیری غیر از موارد بیان شده نخواهد بود.