دفاع مشروع : هنگامی که جان، مال، ناموس و … افراد مورد تجاوز و حملات دیگری واقع میشود طبیعی هست که فرد بزه دیده یکسری اقدامات برای دفع خطر از خود یا دیگری انجام دهد.
برای اینکه از موضوع دفاع از خود و دیگری سوء استفاده از طرف بزه دیدگان صورت نگیرد و نتوانند هر اقدامی در برابر متجاوز انجام دهند قانونگذار برای آن شرایطی را در نظر گرفته است که به آن دفاع مشروع یا دفاع قانونی میگویند.
تاسیس چنین نهادی در قانون مجازات اسلامی یکی از اقدامات مهم و مفید میباشد. زیرا درست است که فرد متجاوز اقدامی غیر قانونی و غیر منصفانه انجام داده است ولی باید وی از طریق مراجع قضایی اتهامش ثابت شود و به میزان جرمی که انجام داده است مورد مجازات واقع شود و نه اینکه از سوی بزه دیده مورد محاکمه واقع شده و در لحظه مورد مجازات واقع شود.
به همین دلیل است که اگر متجاوز از سوی دفاع کننده مورد جنایت واقع شود بار اثبات برای احراز شرایط دفاع مشروع بر عهده دفاع کننده میباشد و اگر از انجام آن عاجز باشد باید از عهده خساراتی که به متجاوز وارد کرده است برآید.
بهتر است در خصوص دعاوی کیفری از وکلای دادگستری راهنمایی بگیرید زیرا که از پیچیدگی زیادی برخوردار هستند و عدم تخصص منجر به عدم نتیجه گیری میشود.
دفاع مشروع چیست؟
همانطور که در ابتدای این گفتار اشاره کردیم دفاع در برابر متجاوز با رعایت شرایط خاصی را دفاع شرعی میگویند. در برخی از شرایط خود قانونگذار بیان داشته است که انجام برخی از جرایم، عمل مجرمانه محسوب نشده و مرتکب آن مجرم شناخته نمیشود.
این اعمال موارد مختلفی را شامل میشود که یکی از مهترین آن دفاع مشروع یا قانونی میباشد. در این صورت برای مثال ضرب و جرح دیگری که جرم است اگر فرد در حال دفاع انجام دهد مرتکب جرم نشده و مجازات نخواهد شد.
پس با این اوصاف دفاع قانونی یکی از موانع مسئولیت کیفری محسوب میشود به این صورت که حتی فرد در صورت ارتکاب یکی از افعالی که در قانون جرم انگاری شده و برای آن مجازات نیز تعیین شده است مجازات نخواهد شد.
وکیل کیفری به راحتی میتوانند شرایط و نحوه احراز آن در دادگاه را به شما در جلسات مشاوره حقوقی توضیح داده یا با تنظیم لوایح دفاعیه تا انتهای مسیر قضایی و اثبات آن، همراه شما باشند.
شرایط دفاع مشروع در قانون مجازات اسلامی
توجه داشته باشید که برای اثبات دفاع مشروع شرایطی لازم است که در ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی بیان شده است که عبارتند از:
رفتار ارتکابی برای دفع خطر یا تجاوز ضرورت داشته باشد
این شرط به این معناست که اگر فردی که مورد تجاوز یا حمله قرار گرفته است بتواند رفتار کم خطر را برای دفع تجاوز استفاده کند مستند به دفاع مشروع نخواهد شد. برای مثال موجب قطع عضو متجاوز شود در حالی که میتوانست فرار کند و خطر را از خود دفع نماید.
دفاع مستند به قرائن معقول و خوف عقلایی باشد
یعنی باید بین رفتاری که برای دفع خطر صورت گرفته و خطری که فرد تا تهدید میکند ارتباط معقولی وجود داشته باشد و برای خطرات کوچک اقدامات شدیدی از سوی دفاع کننده انجام نگیرد.
خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد
برای مثال اگر شخصی به دیگری حمله کرده باشد و آن فرد در مقام دفاع و برای رفع خطر از خود اقدامی انجام داده باشد، دیگر شخص اولی که خطر را به وجود آورده است نمیتواند به دفاع مشروع استناد نماید زیرا که این حادثه در نتیجه فعل او به وجود آمده است.
توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت ممکن نباشد
یا مداخله قوای دولتی در دفع خطر موثر واقع نشود: برای مثال شخصی که خطری آنرا تهدید میکند میتوانسته به راحتی با مطلع کردن نیروی پلیس خطر را از خود دفع کند اما در عوض این اقدام به درگیری با متجاوز پرداخته و وی را به قتل رسانده باشد دیگر امکان استناد به دفاع مشروع را نخواهد داشت و مجازات برای وی جاری میشود.
با این تفاسیر و توضیحاتی که در ادامه بیان شروط قانونی بیان شد اگر شرایط فوق وجود نداشته باشد امکان استناد به دفاع قانونی و استفاده از علل موجهه جرم نیست و فرد خاطی مورد پیگرد قانونی و حتی مجازات قرار خواهد گرفت.
بیشتر بدانیم : جدول کامل نرخ دیه
دفاع مشروع از دیگری ممکن است؟
قانون مجازات اسلامی در همان ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی تکلیف این سوال را نیز روشن کرده است برای تحقق آن شرایطی را در نظر گرفته است که از قرار ذیل میباشد:
شخص مداخله کننده از نزدیکان دفاع کننده باشد یا مسئولیت دفاع از وی بر عهده او باشد:
برای مثال شخص مداخله کننده برادر شخصی باشد که مورد تهاجم واقع شده است یا پدر وی باشد که مسئولیت دفاع از فرزند تا سن قانونی بر عهده پدر و مادر اوست.
شخص مورد تهاجم ناتوان برای دفاع از خود باشد و از مداخله کننده درخواست کمک نماید
شخص مورد تهاجم واقع شده ناتوان برای دفاع از خود باشد اما نتواند درخواست کمک از دیگری کند
برای مثال دهن وی بسته باشد تا نتواند فریاد زده و درخواست کمک نماید.
در صورت وجود چنین شرایطی و همچنین رعایت مواردی که در تیتر بالا به آن اشاره کردیم میتوان به دفاع قانونی از دیگری استناد کرد.
هزینه مشاوره حقوقی برای پرونده دفاع مشروع
شما میتوانید برای حل مسائل و مشکلات کیفری خود از افراد مختلفی راهنمایی گرفته و دست به اقدام در مراجع قضایی کیفری بزنید اما باید توجه داشته باشید که وکلای دادگستری میتوانند با برگزاری جلسه مشاوره حقوقی کیفری به صورت حضوری، تلفنی و آنلاین به احراز شرایط دفاع مشروع و همچنین راهنمایی در اقدامات شما بپردازند.
نتیجه گیری
احراز و اثبات شرایطی که در مطالب بالا برای شما بیان کردیم در نزد قاضی دادگاه کار بسیار دشواری هست و همچنین وکیل طرف دیگر نیز با ارائه مستندات و دفاعیات از موکل خود میتواند به سختی آن بیفزاید به همین دلیل پیشنهاد میشود در این موضوع از وکلای موسسه اترس برای طرح یا دفاع در پرونده قضایی کمک گرفته تا در صورت یک اشتباه متحمل ضررهای مالی، جانی و معنوی نشوید.