ربا و پول نزول : یکی از اصطلاحاتی که از فقه اسلامی وارد زبان و دنیای حقوقی و تجاری ما ایرانیان شده است مسئله ربا و نزول میباشد.
زمانی که شما پولی قرض گرفته باشید یا به دیگری پولی قرض داده باشید و بخواهید مبلغی بیشتر از وجه قرض داده شده پرداخت کرده یا دریافت نمایید، به اصطلاح به آن نزول خواری میگویند.
نزول خواری در دین اسلام حرام میباشد و هنچنین از گناهان کبیره محسوب میشود و به تبع آن قانونگذار برای جلوگیری از انجام این گناه کبیره در جامعه آنرا جرم انگاری کرده و مجازاتی برای آن معین نموده است.
با توجه به اینکه امروزه تجارت ها اشکال نوینی به خود گرفته است ممکن است در اثر یکسری از معاملات امروزه از سوی دیگران یا مراجع قضایی بدون داشتن اطلاع از روش ها و جنبه های این جرم متهم شویم.
به همین دلیل لازم است پیش از رخ دادن چنین اتفاقاتی راجع به اینگونه از مسائل حقوقی اطلاعات لازمه را کسب کنیم. برای کسب اطلاعات تا انتهای این گفتار که توسط وکلای پایه یک موسسه حقوقی اترس تهیه شده است با ما همراه باشید تا پول نزول و ربا را از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار دهیم.
انواع نزول
نزول در زبان عربی به معنای کمتر شدن و پایین آمدن است که در اصطلاح آن نیز به این معنا نزدیک است. نزول انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
تنزیل دین نزد خود مدیون
زمانی که فروشنده مالی به خریدار به صورت قسطی، حال با دریافت چک یا سفته مثلا برای پرداخت در مدت ۵ ماه فروخته است. حال به دریافت وجه نقد نیازمند شده است. فروشنده میتواند به خریدار مراجعه کرده و از او بخواهد تا این چک ییا سفته را برای وی تنزیل کرده و در عوض پول نقد بپردازد.
برای مثال کالایی به مبلغ ۱۵ میلیون تومان و پرداخت در مدت ۵ ماه فروخته شده است، وی میتواند در ماه دوم به خریدار مراجعه کرده و بگوید مبلغ ۱۳ میلیون را نقدا بپردازد و چک خود را دریافت کند.
این نوع از نزول مشکلی ندارد.
تنزیل دین نزد دیگری (شخص ثالث)
این نوع از نزول مانند مورد بالایی میباشد با این تفاوت که در این مورد، فروشنده به شخص ثالثی برای تنزیل دین مراجعه میکند و این شخص ثالث گویا که این اسناد تجاری به مبلغ ۱۵ میلیون تومان را از فروشنده به مبلغ ۱۳ میلیون خریداری کرده و هیچپونه دخالتی در معامله پیشین نخواهد داشت و در زمان پرداخت وجه از سوی خریدار به پول خود خواهد رسید.
حرام بودن این نوع از نزول میان فقها مورد بحث و اختلاف نظر است.
تنزیل اسناد صوری
در این مورد به طور کلی اصلا خرید و فروش و کالایی وجود ندارد و تنها فردی با صادر کردن چک یا سفته صادر کرده و برای تنزیل به سراغ شخص دیگری میرود.
این نوع از نزول مصداق ربا میباشد و زمانی که سخن از پول نزول به میان می آید درباره این مورد صحبت میشود.
انواع ربا
به صورت کلی ربا حرام است و توسط قانونگذار جرم انگاری شده است. علت حرام بودن عدم وجود کالایی برای معامله میباشد و به صورت کلی یک معامله صوری هست که در آن یک طرف سود و طرف دیگر ضرر میکند.
یکی از دلایل ممنوع بودن ربا این است که سرمایه افراد را در جهتی به جریان می اندازد که هیچ سودی برای افراد جامعه ندارد و اقتصاد آن جامعه را به دلیل عدم اشتغال با رکود مواجه میکند. ربا دارای دو نوع میباشد:
قرض ربوی
این صورت از ربا در حالی رخ میدهد که فردی به دیگری پولی قرض داده باشد و در هنگام قرض دادن شرط کرده باشد که هنگام بازپرداخت آن وجه بیشتری را بپردازد.
معامله ربوی
معامله ربوی هم به معامله ای میگویند که دو جنس یکسان با شرایط یکسان با یکدیگر معاوضه شوند با تفاوت اینکه ارزش یکی از دیگری بیشتر باشد. برای مثال دو گونی گندم که از یک زمین برداشت شده است و شرایط یکسانی دارند با یکدیگر معاوضه شوند در حالی که وزن یکی ۱۰۰ کیلو گرم و وزن دیگری ۱۵۰ کیلوگرم باشد.
آیا ربا و نزول بر اساس قانون، مجازات دارد؟
یکی از سوالاتی که پس از توضیحاتی که درباره انواع پول نزول و ربا داده شده ممکن است برای افراد به وجود بیاید این است که آیا ربا که جزء گناهان کبیره شمرده میشود در قانون نیز مجازاتی دارد یا خیر که میتوانید آنرا با دریافت مشاوره حقوقی کیفری از وکیل بپرسید.
به صورت کلی باید گفت که در ماده ۵۹۵ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مجازات ربا دهنده، ربا گیرنده و واسطه میان آنها، چنین تعریف شده است:
. رد اضافه به صاحب مال
. شش ماه تا سه سال حبس تعزیری
. تا هفتاد چهار ضربه شلاق
. جزای نقدی معادل با مال مورد ربا
ربا و نزول در چه شرایطی حلال است و مجازات ندارد؟
تا این قسمت از مطالب بیشتر بر جنبه ای از ممنوعیت ربا و نزول گفته شد اما در برخی از موارد نیز ممکن است غیر ممنوع باشد. پس در صورت رخ دادن ربا با شرایطی که در ادامه توضیح خواهیم داد متوجه میشویم که این اتفاق نه تنها ممنوعیتی ندارد بلکه حرام هم نیست و از نظر دین اسلام نیز حلال شمرده میشود.
. ربا بین پدر و فرزند: حال ممکن است ربا دهنده پدر یا فرزند باشد و میان آن تفاوتی نمیکند.
. میان ارباب و بنده: اگر اربابی مالی را تحت عنوان ربا به بنده خود دهد ایرادی ندارد.
. میان زن و شوهر دائمی: اگر ازدواج موقت باشد این حکم جاری نیست.
. میان کافر و مسلمان: این در صورتی هست که یک مسلمان از کافر ربا بگیرد و نه اینکه مسلمان به کافر ربا دهد.
نتیجه گیری
به صورت کلی با توجه به اینکه پول ربا و نزول در برخی از شرایط حرام و دارای ممنوعیت قانونی میباشد و در برخی شرایط دیگر حلال است، بهتر است پیش از انجام امور مالی خود از وکلای پایه یک دادگستری مشاوره حقوقی دریافت نمایید تا ایشان با احراز شرایط شما را راهنمایی کنند.