عقد معاوضه : در بین معاملاتی که میان افراد در حال انجام شدن است میتوان گفت معاوضه یکی از مهمترین آنها میباشد. این قرارداد به خصوص در بین افرادی که به شغل خرید و فروش میپردازند بسیار رایج است.
این عقد بر اساس قوانین و مقررات از دسته عقود معین میباشد که در قانون مدنی نام آن ذکر شده و همچنین شرایط، اوصاف و ارکان آن نیز از سوی قانونگذار مشخص شده است.
برای انجام هر معامله و امضای هر قراردادی باید نسبت به قواعد حقوقی در آن زمینه اشراف داشت تا در نتیجه قبول برخی از تعهدات موجبات ضرر به خود را فراهم نکنیم.
در معاوضه طرفین قرارداد هر تقریبا ریسک مشابه ای را پذیرفته و دست به انجام این قبیل معاملات میزنند به همین دلیل است که دانستن قواعد میتواند تاثیر مثبتی در نتیجه حاصل از توافقات شما داشته باشد.
ما در این گفتار با استفاده از دانش وکلای پایه یک دادگستری تلاش کردیم به توصیف این عقد بپردازیم. پس برای اطلاع از شرایط و ویژگی های معاوضه تا انتهای این متن با ما همراه باشید.
عقد معاوضه چیست؟
همانطور که اشاره شد عقد معاوضه از عقود معین میباشد که در قانون مدنی ذکر شده است.
تعریف آن در ماده ۴۶۴ قانون مدنی چنین بیان شده است که“معاوضه عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی میدهد به عوض مال دیگر که از طرف دیگر اخذ میکند بدون ملاحظه اینکه یکی از عوضین مبیع و دیگری ثمن باشد.”
بدین ترتیب مهمترین نکته در این تعریف این است که در این قرارداد یک مال با مال دیگری معاوضه میشود و هیچ یک از آنها نقش مبیع یا ثمن معامله را مانند عقد بیع بازی نمیکند.
قانونگذار با این تعریف اصل تفاوت این عقد با بیع را بیان کرده است. برای مثال شخص الف باغی در اطراف شهر تهران و شخص ب باغی در اطراف شهر رشت دارد و این دو قصد معاوضه این دو باغ را دارند. با انعقاد عقد معاوضه الف مالک باغ رشت و ب مالک باغ تهران میشود.
ارکان عقد معاوضه
هر عقدی دارای سه رکن اصلی موضوع، طرفین و رابطه حقوقی میباشد که در ادامه به بیان این ارکان در معاوضه پرداختیم.
- موضوع: به دلیل اینکه در این قرارداد دو مال با یکدیگر تبادل میشود بر خلاف عقد بیع یا خرید و فروش دارای دو موضوع میباشد که آنها هم اموالی هستند که با یکدیگر تبادل میشود.
- طرفین: طرفین قرارداد به افرادی گفته میشود که بر حسب نیاز خود قصد تعویض اموال خود با دیگری را دارد.
- رابطه حقوقی: رابطه حقوقی نیز در نتیجه ایجاب و قبولی که از سوی طرفین انجام میگیرد به وجود خواهد آمد.
اوصاف معاوضه بر اساس قواعد حقوقی
وکیل قرارداد بیان میدارد که برای تشخیص یک عقد از سایر عقود و همچنین برای مشخص نمودن شرایط آن باید نسبت به اوصاف آن آگاهی کافی داشته باشیم. اوصافی که قانونگذار برای عقد معاوضه بیان داشته است معطوف به معوض بودن، تملیکی بودن و لازم بودن است که در ادامه تفسیر آنرا بیان خواهیم کرد.
- لازم بودن: این وصف به معنی این میباشد که طرفین قرارداد نمیتوانند به جز در موارد تعیین شده در قانون یا شرایطی که در ضمن عقد بیان شده است قرارداد را فسخ کرده و از آن خارج شوند.
- معوض بودن: معوض بودن به معنای این است که طرفین قصد معامله با یکدیگر را دارند و تناسب عوضین دارای اهمیت است.
- تملیکی بودن: در عقود تملیکی به محض امضای قرارداد اموال موضوع قرارداد به تملیک طرف دیگر در می آید و نیاز به تشریفات دیگری نخواهد داشت.
بیشتر بدانیم : عقد مضاربه چیست
تفاوت عقد معاوضه با بیع
یکی از سوالات مهمی که در جلسات مشاوره حقوقی قرارداد از وکیل پرسیده میشود مربوط به تفاوت عقد بیع و معاوضه میباشد و به دلیل شباهتی که این دو عقد با یکدیگر دارند برخی ممکن است به اشتباه آنها را یکسان بدانند.
مهمترین تفاوت های این دو عقد عبارتند از:
- در عقد معاوضه، کالا با کالا مورد معامله قرار میگیرد اما در عقد بیع معامله کالا با پول نقد است که کالا نقش مبیع و پول نقد نقش ثمن معامله را ایفا میکند که چنین چیزی در معاوضه وجود ندارد.
- یکی دیگر از مهمترین تفاوت ها مربوطه به وجود آمدن حق شفعه برای شریک مال غیرمنقول در عقد بیع است که به وجود آمدن چنین حقی در معاوضه وجود نخواهد داشت.
- برخی از خیارات قرارداد مانند خیار مجلس تنها برای عقد بیع وجود دارد که از جمله تفاوت های این دو عقد میباشد.
آیا امکان استفاده از خیار غبن در معاوضه وجود دارد یا خیر؟
یکی از سوالات مهمی که سابقه ای دیرینه در خصوص عقد معاوضه وجود دارد مربوط به خیار غبن برای عقد معاوضه میباشد که برخی از افراد معتقد بر وجود آن و برخی دیگر معتقد بر عدم آن هستند.
خیار غبن در اصل اختیار فسخ در قرارداد میباشد که به طرفی داده میشود که در نتیجه انجام معامله متضرر شده است. طرفداران عدم وجود خیار غبن در معاوضه چنین استدلال میکنند که به علت اینکه عقد معاوضه از دسته عقودی محسوب میشود که در آن مسامحه صورت میگیرد و هدف طرفین به دست آوردن مال دیگری با دادن مال خود میباشد دیگر تفاوت ارزشی آن دو اهمیتی نخواهد داشت و استفاده از خیار غبن در آن ممکن نیست.
تنظیم قرارداد معاوضه توسط وکیل متخصص
برای اینکه بتوانید به درستی خواست و اهداف خود را در قرارداد معاوضه ای که مایل به انجام آن هستید بیان کنید بهترین کار این است که تنظیم قرارداد را بر عهده وکیلی بگذارید که هم در زمینه قرارداد ها شروط ضمن آن دارای تخصص است و همچنین نسبت به عقد معاوضه اشراف کامل داشته باشد.
بدین ترتیب بسیاری از مواردی که سبب ایجاد ریسک برای متعاملین را به وجود می آورد را از بین خواهید برد.
پرسش و پاسخ درباره عقد معاوضه
در نتیجه میتوان گفت عقد معاوضه اگر رعایت برخی از نکاتی که در بالا بیان شد در آن صورت بگیرد میتواند یکی از ایمن ترین قراردادهایی باشد که افراد تمایل زیادی برای انجام آن داشته باشند زیرا امروزه دیگر کمتر کسی به دنبال وجه نقد هست و اگر مالی را به عنوان مال مورد معاوضه در طرف دیگر بیابند بهتر است برای کاهش هزینه ها اقدام به معاوضه نمایند.