جرم عدم ثبت ازدواج : نهاد خانواده به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی در هر جامعه و کشوری شناخته میشود. به همین دلیل است که قوانین و مقررات زیادی برای حفظ و حراست از این نهاد از سوی قانونگذار وضع شده است. برای اهمیت ویژه ای که قوانین در حوزه خانواده دارند، انجام برخی امور برای افراد لازم و ضروری هست.
برای اطمینان از انجام این دسته از امور، قانونگذار به جرم انگاری اعمالی که بر خلاف این قوانین صورت بگیرد کرده است.
یکی از این مسائل بسیار مهم لزوم ثبت ازدواج و عقد نکاح در دفاتر ثبت ازدواج رسمی میباشد. به همین دلیل عدم ثبت آن جرم و بوده و مرتکبین آن قابل پیگرد قضائی و مجازات هستند.
اما احراز شرایط و بیان آثار این جرم نیاز به بررسی دارد که در ادامه این گفتار توسط وکلای اترس به آن پرداخته شده است.
جرم عدم ثبت ازدواج چیست؟
در گذشته این جرم و مجازات آن در ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده بود که همراه با تصویب قانون حمایت از خانواده در سال ۱۳۹۱، این ماده منسوخ شده و در این قانون برای آن تعیین تکلیف شده است.
برای تعریف جرم عدم ثبت ازدواج باید به ماده ۴۹ قانون حمایت از حقوق خانواده مصوب ۱۳۹۱ مراجعه کنیم که در این باره بیان میدارد
“چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم میشود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.”
عدم ثبت ازدواج دائم
وکیل خانواده با استناد به مواد قانونی موجود بیان میکند که ثبت ازدواج دائم در دفاتر رسمی لازم و ضروری بوده و در صورت امتناع و خودداری از آن پیگرد قانونی دارد.
ثبت ازدواج دائم بر عهده زوج میباشد و به همین دلیل در صورت عدم ثبت، این زوج است که از سوی مراجع کیفری مورد تعقیب قرار خواهد گرفت و مجازات لازم در خصوص وی اعمال خواهد شد.
همانطور که اشاره شد این مسئله در ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده پیش بینی شده است و برای حفظ و حراست از کانون خانواده از سوی مراجع صالح بر روی آن نظارت خواهد شد.
عدم ثبت ازدواج موقت
با مراجعه به ماده ۴۹ قانون حمایت از خانواده مشاهده میکنیم که ثبت ازدواج را در نکاح دائم برای تمامی موارد و برای نکاح موقت در مواردی که معین شده است لازم میداند.
سوال مهمی که در اینجا به وجود می آید این است که ثبت نکاح موقت در چه مواردی لازم است؟
برای اطلاع از این موارد لازم است به ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده مراجعه نمایید که موارد آن به شرح زیر میباشد:
- لزوم ثبت نکاح موقت در صورت باردار شدن زوجه
- توافق طرفین
- شرط ضمن عقدی که مبنی بر ثبت رسمی ازدواج موقت باشد.
نکته بسیار مهم: لزوم ثبت نکاح موقت در صورت باردار شدن زوجه برای اثبات نسب فرزند بسیار مهم و ضروری هست و همین نکته سبب تاکید قانونگذار بر آن شده است و نظارت ویژه ای در این موارد وجود دارد و با افراد خاطی برخورد قضائی خواهد شد.
آیا جرم عدم ثبت ازدواج مستمر است؟
پاسخ به این سوال شاید در ابتدا برای افراد اهمیت زیادی نداشته باشد اما زمانی که مورد بررسی قرار بگیرد متوجه میشویم که از نظر عملی تاثیر زیادی بر رسیدگی به این جرم خواهد داشت.
جرایم به دو دسته آنی و مستمر تقسیم بندی میشوند که این مسئله نشان دهنده این است که در جرایم آنی اگر مدت زمان مشخصی از ارتکاب آن بگذرد دیگر رسیدگی صورت نگرفته و مجرم قابل مجازات نمیباشد و این نکته در خصوص جرایم مستمر متفاوت بوده و مشمول مرور زمان نخواهد شد.
با اینکه تمامی حقوقدانان برای مستمر بودن جرم عدم ثبت ازدواج توافق نداشته و برخی معتقد به آنی بودن آن هستند، اما رویه قضائی در تمامی دادگاه های کیفری این جرم را مستمر دانسته و حتی پس از گذشت سالها به آن رسیدگی خواهند کرد.
بیشتر بدانیم : شرایط اجازه از دادگاه برای ازدواج مجدد چیست؟
مجازات جرم عدم ثبت واقعه ازدواج
با توجه به مواردی که بیان شد دانستیم مسئولیت عدم ثبت واقعه ازدواج بر عهده مرد میباشد و بدین ترتیب مجازاتهای پیش بینی شده در قانون برای وی اعمال خواهد شد.
قانونگذار هیچ تفاوتی میان مجازاتهای ثبت در ازدواج دائم و موقت در نظر نگرفته است. بنابراین مجازات عدم ثبت واقعه ازدواج دائم و موقت به شرح زیر است:
در ابتدا قانون بیان داشته است که مجازات ها جدای از اینکه شخص الزام به ثبت رسمی میشود اعمال خواهد شد.
مجازات وی حبس تعزیری درجه هفت یعنی ۹۱ روز تا شش ماه میباشد و جزای نقدی که برای وی در نظر گرفته میشود به مبلغ ۲۴ الی ۵۰ میلیون تومان میباشد.
نحوه شکایت و رسیدگی به جرم عدم ثبت ازدواج
نحوه شکایت از این جرم از سوی زوجه به این صورت است که میتواند با تنظیم دادخواست قضایی خود در این زمینه و تقدیم آن به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی روند رسیدگی به مسئله مربوطه را آغاز نماید.
اما یکی از سوالات مهم افراد که در جلسات مشاوره حقوقی خانواده مطرح میشود این است که کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی به این جرم را دارد؟
پاسخ به این پرسش مدتی برای حقوقدانان نیز جای سوال داشت و برخی دادگاه کیفری و برخی دیگر دادگاه خانواده را صالح به رسیدگی میدانستند اما نظریه مشورتی که در سال ۱۳۹۷ صادر شد تکلیف را مشخص کرد.
بر اساس این نظریه دادگاه خانواده ضمن الزام به ثبت واقعه ازدواج صلاحیت صدور حکم برای مجازات فرد مجرم را خواهد داشت.
تاثیر گذشت زوجه در جرم عدم ثبت ازدواج
قانونگذار برای برقراری نظم و حمایت هرچه بیشتر از کانون گرم خانواده برای جرم عدم ثبت ازدواج دائم و موقت جنبه عمومی کیفری قرار داده است و بر اساس قوانین و مقررات این جرم غیرقابل گذشت بوده و در صورت رضایت شاکی خصوصی، رسیدگی متوقف نخواهد شد و در نهایت مرتکب مجازات خواهد شد.
نقش و اهمیت وکیل
اقامه دعوا و پیگیری پرونده های مربوط به این جرم پیچیدگی های زیادی نخواهد داشت اما نباید از این نکته غافل شد که به دلیل جنبه کیفری آن نیاز به ارائه دلایل قانونی هست.
بنابراین بهتر است تنظیم دادخواستهای مربوط به این دعاوی از سوی وکلای پایه یک دادگستری صورت گرفته تا با ارائه دلایل محکه پسند احتمال پیروزی خود را بالاتر ببرید.
البته افرادی که زمان لازم برای پیگیری قضائی پرونده را ندارند بهتر است این کار را بر عهده یکی از وکلای متخصص گذاشته تا به نمایندگی از آنها به انجام اقدامات لازم بپردازد.
پرسش و پاسخ حقوقی با وکلای خانواده اترس
برای جلوگیری از متهم شدن به جرم عدم ثبت ازدواج قانونگذار مدت ۳۰ روزه ای را برای مرد در نظر گرفته است پس بهتر است که در این مدت معین شده این اقدام از سوی افراد صورت بگیرد.
در صورتی که مرد از این اقدام خودداری کرد زوجه میتواند با طرح دعوا در دادگاه خانواده مرد را ملزم به ثبت کرده و مقام قضائی برای تنبیه از جهت زیر پا گذاشتن قوانین از سوی مرد او را به حبس تعزیری درجه هفت و جزای نقدی درجه پنج محکوم خواهد کرد.