واقعیت اینه که در قانون تجارت حق االعمل کاری تعریف نشده است. ولی حق العمل تعریف شده. با این بیان که حق العملکار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری یعنی آمر معاملاتی را انجام میده و در مقابل اجرت دریافت می کنه. تفاوت حق العمل کار با دلال این است که دلال معامله را به نام و حساب دیگری انجام میده، اما حق العمل کار معامله را به نام خود ولی به حساب دیگری انجام میده. در این نوشته که در بخش مطالب حقوقی مؤسسه دادفران اترس قرار داره، به بیان وظایف و مسئولیتهای حق العمل کار در برابر آمر می پردازیم.
نکته ی مهم: حق العملکار باید در حدود اختیاراتی که آمر (دستوردهنده) به او داده، عمل کنه و از حدود اجازه و اذن او خارج نشه والا صرف خروج از اذن تقصیر محسوب میشه و برای او مسئولیت داره.
قاعده ی کلی
حق العملکار باید مطابق دستورات آمر عمل کنه و دراین صورت ضامن اجرای تعهدات طرف معامله نیست، مگر اینکه مجاز در معامله به صورت نسیه ای نبوده باشه و یا شخصا ضمانت طرف معامله را کرده باشه (مثلا به آمر گفته که خریدار در بازار دارای اعتباره و اگر نسیه ای به او بفروشم مشکلی پیش نمیاد و به موقع چکش را پاس می کنه. ولی خریدار تخلف کرده و به تعهدش عمل نکرده) و یا عرف تجارتی او را (حق العملکار) مسئول قرار بده.
حق العملکار وظیفه داره مطابق دستورات آمر عمل کنه و معامله را درچارچوب قیمتی که آمر تعیین کرده، انجام بده. به همین دلیل ماده ۳۶۳ قانون تجارت بیان کرده: اگر حق العمل کار مال موضوع دستور امر را به کمتر از قیمتی که دستور دهنده معین کرده، بفروشه، مسئول تفاوت قیمت است، مگر اینکه ثابت کنه از ضرر بیشتر ی جلوگیری کرده و به علاوه گرفتن اجازه ی آمر مقدور نبوده. برای مثال فرض کنید آمر به حق العملکار گفته این مال را کمتر از ۲۰۰ هزر تومان نفروش ولی حق العملکار آن را به ۱۶۰ هزارتومان فروخته. اینجا کمتر از قیمت فروخته و مسئول ۴۰ هزر توان باقی مانده است. ولی اگر ثابت کنه با مبلغ ۲۰۰ هزار تومان به فروش نمیرفت و در ضمن کالا فاسد میشد، اینجا مسئولیتی متوجه حق العملکار نیست.
جالبه بدونید!
حق العمل کاری که در چارچوب اختیارات و مطابق دستور آمر عمل کرده، ضامن اجرای صحیح تعهدات طرف مقابل نیست، مگر اینکه مجاز در معامله به اعتبار و نسیه نبوده و یا شخصا ضمانت طرف معامله را کرده و یا عرف تجارتی شهر او را مسئول قرار داده باشه. به بیان بهتر حق العملکار ضمانت نمی کنه که طرف معامله تعهداتش رو به موقع اجرا کنه چون حق العملکار امین محسوب میشه .ولی مثلا اگر حق العمل کار معامله را به صورت نسیه ای انجام داده، یعنی مال موضوع حق العملکاری را نسیه ای فروخته باشه اینجا مسئول اجرای ایفای به موقع تعهدات خریداره. چون باید دقت کافی را در انتخاب طرف قرارداد به عمل می آورد.
مسئولیت حق العمل کار
مسئولیت حق العملکار مثل مسئولیت وکیل است، یعنی امین از جانب امر است،. بنابراین اصل بر عدم مسئولیتش است، مگر اینکه تقصیرش اثبات بشه. در این صورت بر اساس ماده ۳۶۴ قانون تجارت باید از عهده ی کلیه ی خسارت هایی که از عدم رعایت دستور آمر ناشی شده، بربیاد.
همچنین در صورتی که حق العملکار تخلف کرده و یا مرتکب کار نادرستی شده باشه، بر اساس قانون علاوه بر جبران خسارت، مستحق اجرت نیست. مثالی که برای کار نادرست میشه زد این است که حق العمل کار معامله را با قیمتی اضافه بر قیمت خرید (مثلا آمر به او گفته این جنس را برای من ۱۰۰ تومان بخر و او کالا را ۱۲۰ تومان خریده ) یا کمتر از قیمت فروش (مثلا آمر گفته این جنس را برای من ۵۰ تومان بفروش و حق العملکار آن را ارزان تر فروخته) انجام بده، مستحق اجرت نیست.همچنین در دو حالت گفته شده، آمر میتونه شخص حق العملکار را خریدار یا فروشنده محسوب کنه ( یعنی او را ملزم به تسلیم مبیع یا تادیه ی ثمن کنه)!
نکته مهم : در حالت تخلفی که دربالا توضیح دادیم، حق العمل کار به مجازاتی که برای خیانت در امانت مقرر است، نیز محکوم میشه.
حق العمل کار چه زمانی مستحق حق العملی (اجرت) است؟
حق العمل کاری، کاری رایگان نیست و بلکه دارای اجرت است. در نتیجه زمانی حق العملکار مستحق دریافت اجرته که معامله اجرا شده و یا اجرا نشدن قرارداد مستند به عملکرد او نباشه. همچنین نسبت به کارهایی که در نتیجه ی علت های دیگری انجام پذیر نشده، حق العمل کار فقط مستحق اجرتیه که عرف محل تعیین کنه. یعنی ممکنه حتی در این حالت هیچ اجرتی به او تعلق نگیره!
ضروریه بدونید!
در فرضی که حق العمل کار مجاز بوده معامله با خود کنه (یعنی کالایی را که مثلا باید میفروخته را خودش بخرد) مستحق اجرت و مخارج مربوطه است.
فروش نسیه ای توسط حق العمل کار
به موجب قانون چنانچه فروش به نسیه از نظر عرف درست باشه، حق العمل کار میتونه کالا را به صورت نسیه ای به فروش برسونه مگر اینکه آمر او را از فروش به صورت نسیه ای ممنوع کرده باشه. پس اجازه ی آمر ممکنه ضمنی و ناشی از عرف تجارتی باشه. مثلا اگر مورد معامله در بازار دارای قیمت مشخصی است، حق العمل کار میتونه کالا را برای خودش بخره.
نکته ی مهم : اگر مورد معامله به موجب توافقی که طرفین کردن، دارای مظنه ی بورسی یا بازاری مشخصی نباشه، حق العملکار نمیتونه کالا را برای خودش بخره یا بفروشه ( معامله با خود)، مگر اینکه آمر به او اجازه ی معامله با خود را داده باشد.
یک دیدگاه بنویسید