اجرت المثل همانطور که از عنوانش پیداست از دو کلمه «اجرت» و «مثل» تشکیل شده است و به معنای معادل هزینه ای است که باید بابت استفاده از مال یا دریافت خدمات یک شخص، پرداخت می شده است.
یعنی در مواردی که برای انجام کاری اجرت یا مزد تعیین نشده و آن کار انجام شده و یا در ازای استفاده از مالی، مبلغ هزینه مشخص نشده است، پس از استفاده نسبت به تعیین و دریافت اجرت المثل آن مال یا کار اقدام می شود. برای اینکه بصورت بهتر و ساده تر با این مفهوم حقوقی آشنا شوید تا انتهای این نوشتار با ما همراه باشید.
منظور از اجرت المثل چیست؟
گفتیم که اجرت المثل یا حق الزحمه ای است که باید پرداخت شود و یا قیمتی است که در مقابل بهره مندی از مالی به آن تعلق می گیرد و هدف از تعیین آن، جبران خسارت شخصی است که از دریافت نکردن این مبالغ دچار ضرر شده است.
پس ما با دو نوع اجرت مواجه هستیم که باید مثل آن پرداخت شود: ۱- اجرت کار و ۲- اجرت مال که در زبان حقوقی به آن عوض منافع نیز گفته می شود.
اجرت کار
اگر شخصی کاری را برای دیگری انجام دهد، مطابق قانون در صورت وجود سه شرط مستحق دریافت معادل اجرت آن می باشد:
اول: فرد قصد انجام آن کار را بصورت مجانی و در اصطلاح قانونی تبرعی نداشته باشد؛
دوم: در عرف برای آن کار، مزد پرداخت شود؛
سوم: آن کار بر اساس دستور فردی باشد که کار برایش انجام شده است.
بعنوان مثال اگر فردی از شخص دیگری بخواهد که برای چند ساعت از مادر پیرش مراقبت کند آن شخص می تواند با طرح این ادعا که قصد مجانی کار کردن نداشته معادل حق الزحمه پرستاری آن مدت را دریافت کند.
مصداق شایع اجرت کار، مربوط به کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک در خانه مرد انجام می دهد اعم از اموری که مربوط به خانه داری و بچه داری است و در قانون به آن اجرت المثل ایام زوجیت گفته می شود. مثال دیگر ماده ۶۷۶ قانون مدنی در خصوص حق الوکاله وکیل می باشد.
اجرت مال
چنانچه مالی در تصرف شخصی غیر از مالک باشد و مالک اجازه استفاده مجانی از آن را به متصرف نداده باشد باید هزینه استفاده از آن مال به مالک پرداخت شود.
امروزه مثال بارز و شایع آن درخصوص املاک ورثه ای است که مال مشترک و مشاعی همه ورثه می باشد اما در تصرف و مورد استفاده یک یا چند نفر از آنهاست.
در این حالت بقیه وراث می توانند اجرت المثل ایام تصرف را به نسبت سهم الارث خود از آن وارث یا وراث دریافت کنند.
البته اجرت مال صرفا شامل اموال غیرمنقول یعنی خانه و زمین نمی شود و اموال منقول مثل اتومبیل یا هر وسیله غیرمصرفی دیگر را هم شامل می شود.
مثال دیگر درمورد اجاره است که در حالتی که قرارداد اجاره به پایان رسیده و مستاجر همچنان در محل اجاره سکونت یا تصرف دارد باید بابت این مدت به مالک اجرت المثل بپردازد. البته اگر ادامه تصرف با رضایت مالک باشد اجرت المثل در صورتی تعلق می گیرد که از مورد اجاره استفاده کند و صرف تصرف ملاک نیست اما اگر بدون رضایت مالک باشد به صرف تصرف باید اجرت المثل بپردازد.
بیشتر بدانیم : دستور فروش ملک ورثه چگونه است
نحوه طرح دعوای اجرت المثل
این دعوا نیز مانند سایر دعاوی حقوقی بموجب تنظیم دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به دادگاه محل سکونت خوانده ارسال می شود.
خواهان دعوی کسی است که اجرت کار یا مال را مطالبه می کند و خوانده فردی است که باید این اجرت را پرداخت نماید و موضوع خواسته مطالبه اجرت المثل است.
این دعوا از جمله دعاوی مالی پولی است که بهای خواسته با جلب نظر کارشناس درج می شود بنابراین با صرف هزینه بسیار کم معادل دعاوی غیرمالی امکان طرح دعوی وجود دارد.
قاضی با تشکیل جلسه و دعوت از طرفین به دادخواست و مدارکی که دعوا بر مبنای آن مطرح شده رسیدگی و در صورت پذیرفتن ادعای خواهان، اگر دو طرف درخصوص مبلغی به توافق نرسند، با اخذ نظر کارشناس رسمی دادگستری حکم به محکومیت خوانده به پرداخت مبلغی بابت اجرت المثل درخواستی صادر می نماید.
مبلغ اجرت المثل چقدر است؟
همانطور که دیدیم اجرت المثل مطابق نظر کارشناس رسمی رشته مربوطه مثل کارشناس ساختمان در خصوص اجرت المثل ملک، تعیین می شود و کاملا تابع عرف و قیمت روز بازار است و بنابراین مبلغ مشخص و فرمول خاصی در مورد آن وجود ندارد. البته در مورد برخی پرونده ها مثل اجرت المثل زن می توان با در نظر گرفتن موارد مشابه، مبلغ را بصورت حدودی تعیین کرد.
چگونگی اجرای حکم اجرت المثل
حکم محکومیت در این خصوص همانند سایر محکومیت های مالی پس از گذشتن مراحل و یا مدت اعتراض که ممکن است یک مرحله تجدیدنظر درمورد آرای حضوری و دو مرحله واخواهی و تجدیدنظرخواهی درخصوص رای های غیابی باشد، قطعی شده و با صدور اجرائیه و سپری شدن مدت زمان قانونی دوازده روزه جهت اجرای آن، پرونده به تقاضای ذینفع که دیگر محکوم له نامیده می شود به اجرای احکام ارسال می گردد.
اجرای احکام در ابتدا اموال متعلق به محکوم علیه را از اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی و راهور استعلام و اگر مالی پیدا نشود که بشود محکوم به را از آن وصول کرد، حکم جلب بدهکار پرونده را صادر می کند. برخی قضات اجرای احکام با مسدود کردن کد ملی افراد و یا درخواست ممنوع الخروجی آنان نیز موافقت می کنند.
تاثیر حضور وکیل در دعوای اجرت المثل
دعوای اجرت المثل مانند سایر دعاوی حقوقی ویژگی ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد. باتوجه به مالی بودن این دعوی هرگونه اشتباه در طرح و دفاع از آن ممکن است هزینه ها و خسارات زیادی را برای افراد به همراه داشته باشد بنابراین استفاده از یک متخصص در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.
مضافا بر اینکه ریزه کاری های زیادی در کنار طرح دعوای اصلی وجود دارد مثل درخواست تامین خواسته که اگر به درستی و بموقع مطرح شود امکان اجرای راحت حکم پس از قطعیت رای و حتی احتمال سازش در مراحل ابتدایی روند رسیدگی به پرونده را فراهم می کند.
هزینه وکیل دعوای اجرت المثل
حق الزحمه وکیل دعوای اجرت المثل در بخش تعرفه های خدمات حقوقی سایت اترس، قابل مشاهده می باشد. هزینه وکیل در طرح و دفاع در پرونده های قضایی و همچنین سایر هزینه های خدمات حقوقی مانند مشاوره در بخش مربوطه ثبت شده است.
بیشتر بدانیم : حق العمل کاری در قوانین تجارت چیست ؟
سخن پایانی
توضیحاتی که در این مقاله اشاره شد کلیات دعوای اجرت المثل بود. ظرافت ها و شرایط خاص هر دعوی در حین بررسی همه جانبه آن مشخص می شود و طبیعتا برای بررسی دقیق تر موضوع و پرونده شما، مساله می بایست بصورت خاص توسط وکلای متخصص حقوقی تجزیه و تحلیل و در نهایت راه حل ارائه شود. همین حالا می توانید با دریافت مشاوره تخصصی از وکلای دپارتمان تخصصی خانواده موسسه حقوقی اترس، هزینه های بعدی خود را کاهش دهید.
به قلم دپارتمان تخصصی حقوقی موسسه حقوقی اترس