عقد شرکت مدنی: یکی از عقود معین در قانون مدنی میباشد که قانونگذار شرایطی خاصی را برای آن پیش بینی کرده است. شرکت بیان شده در قانون مدنی با شرکت تجاری که در قانون تجارت پیش بینی شده است بسیار متفاوت میباشد اما از نظر لغوی به یک معنا میباشد و به معنای شراکت افراد با یکدیگر است.
شرکا در قانون تجارت با ایجاد یک شخصیت حقوقی قصد انجام امور تجاری در قالب یک شخصیت مستقل را دارند در حالی شراکت مدنی اینگونه نیست.
شراکت مدنی افراد تصمیم میگیرند در یک مال به صورت مشترک مالک شوند و هر یک به میزان مشخصی در مال سهم داشته باشد.
این نوع شراکت در برخی موارد ممکن است با خواست و اراده طرفین به وجود بیاید و در برخی موارد به صورت قهری و بدون دخالت طرفین ایجاد شود.
در گفتار که توسط وکلای اترس تهیه شده است قصد بررسی و بیان شرایط و نکات مهم عقد شرکت مدنی را داریم.
شرکت مدنی چیست؟
قانونگذار در ماده ۵۷۱ قانون مدنی برای تعریف شرکت مدنی چنین بیان میدارد که: “شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه.” برای درک بهتر از تعریف قانونگذار در ادامه به تفسیر آن میپردازیم.
اجتماع حقوق مالکین متعدد در عقد شرکت مدنی
اولین شرط برای ایجاد شرکت مدنی مالکیت مشترک دو یا چند نفر با یکدیگر میباشد
مالکیت در شیئ واحد
در اینجا قانونگذار به ما میگوید که هم اموال منقول و هم غیرمنقول میتوانند مورد مالکیت مشترک دو یا چند نفر قرار گیرند در غیر این صورت به منقول یا غیرمنقول بودن اشاره میکرد.
مالکیت به نحو اشاعه
مالکیت افراد در مال باید به صورت اشاعه باشد یعنی در هر جزء از مال با یکدیگر شریک باشند و امکان جداسازی اموال آنها با یکدیگر نباشد.
برای مثال شراکت آنها در یک ملک به این صورت نباشد که حیاط برای یکی و ساختمان برای دیگری باشد بلکه کل ملک به صورت کلی برای هر دو شریک باشد.
اسباب ایجاد شرکت در قانون مدنی
وکیل قرارداد بیان میکند ایجاد شرکتی که در قانون مدنی بیان شده است به دو صورت امکان پذیر است که آنها به شرح زیر میباشند.
بر اساس توافق و اراده شرکا
در برخی از دو یا چند شخص با انعقاد عقدی به نام عقد شرکت در یک مال منقول یا غیرمنقول شریک میشوند و مالکیت آن مال به نحو اشاعه برای هر همه شرکا میباشد.
برای مثال دو دوست با یکدیگر باقی خریداری میکنند و هرکدام به اندازه مییزان سرمایه خود یا به طور مساوی در آن مال شریک میشوند. در این نوع هر دو طرف عقد با قصد و اراده شریک میشوند.
به صورت قهری یا اجباری
در برخی موارد دیگر که اتفاقا تعداد زیادی نیز از این دسته شراکت وجود دارد این است که دو یا چند نفر به صورت اجباری با یکدیگر شریک در مالی میشوند.
برای نمونه از این دسته میتوان به شراکت وراث در مال موروثی اشاره کرد. تمامی وراث در اموال متوفی به صورت اشاعه شریک هستند و امکان مشخص نمودن هیچ یک از آنها نمیباشد.
انحلال عقد شرکت مدنی
انحلال شرکت مدنی در قانون پیش بینی شده است و ما در ماده ۵۸۷ قانون فوق الذکر مشاهده میکنیم که دو صورت برای مرتفع شدن شراکت در نظر گرفته شده است.
تلف شدن مال مشترک
مال مورد شراکت ممکن است به صورت کلی از بین برود که در این صورت مالی وجود ندارد تا شراکتی میان افراد وجود داشته باشد.
برای مثال دو شخص در یک اتومبیل شریک هستند اما در اثر یک حادثه منفجر شده و از بین میرود. این افراد حتی اگر شخص دیگری مسبب بوده باشد و غرامت بگیرد دیگر باهم شریک نیستند.
تقسیم و افراز مال
در صورتی که شرکا تصمیم به تقسیم سهم خود بگیرند شراکت از بین خواهد رفت. در ادامه به نحوه تقسیم مال مشاع اشاره خواهیم کرد. اگر مال مورد شراکت از اموال غیر منقول باشد وکیل ملکی بهترین راهکارها را برای تقسیم مال ارائه میکند.
نحوه تقسیم اموال پس از انحلال شراکت مدنی
تقسیم مال مشاع به معنی جداسازی سهم هر یک از شرکا از مال مورد نظر میباشد. این تقسیم مال مشاع با توجه به تصمیم شرکا میتواند به دو صورت انجام گیرد.
در صورتی طرفین برای تقسیم مال توافق داشته باشند به آن تقسیم به تراضی گفته میشود و به هر نحوی آنها توافق نمایند این تقسیم مال صورت میگیرد و سهم هریک مشخص میشود.
در صورتی که توافق میان شرکا وجود نداشته باشد تقسیم به صورت اجباری از سوی دادگاه صورت میگیرد. پیشنهاد میشود در این صورتی که دادگاه اقدام به تقسیم اجباری نمود از وکیل پایه یک ملکی برای جلوگیری از تضییع حقوق خود استفاده نمایید.
نکته:
قانونگذار در ماده ۵۹۳ قانون مدنی اشاره کرده است در صورتی که تقسیم مال موجب از مالیت افتادن آن شود امکان تقسیم به هیچ وجه وجود نخواهد داشت حتی در صورتی که شرکا برای تقسیم رضایت داشته باشند.
شرایط ایجاد حق شفعه در مال مشترک
یکی از مسائل حقوقی بسیار بحث برانگیز در زمینه مالکیت مشترک در مال مسائل مربوط به ایجاد، استفاده و اسقاط حق شفعه میباشد.
حق شفعه در اصل به معنی حق تملک قهری حصه مشاعی فروخته شده شریکی توسط شریک دیگر میباشد.
در صورت وجود برخی از شرایط نام برده در قانون، اگر شریکی قصد فروش سهم خود را از مال داشته باشد، شریک دیگر به تمامی افراد برای خرید آن اولویت دارد.
اولویت داشتن شریک دیگر تنها یک پیشنهاد برای فروشنده نیست بلکه اگر بدون اطلاع به وی سهم خود را به فروش برساند، شریک وی میتواند با پرداخت ثمن معامله به خریدار، مالک سهم وی شود.
البته در این گفتار امکان بسط و شرح شرایط حق شفعه نمیباشد به همین دلیل برای اطلاع دقیق از شرایط آن میتوانید هم به گفتار مربوط به حق شفعه مراجعه نمایید و هم با دریافت مشاوره حقوقی عقد شرکت مدنی ، به اطلاعات لازم و احراز شرایط دست یابید.
نتیجه گیری عقد شرکت مدنی
در این گفتار تمامی مطالب مربوط به عقد شرکت مدنی بیان شد. به صورت کلی متوجه شدیم که تفاوت اصلی شراکت مدنی با شراکت تجاری این است که در شرکت مدنی دو یا چند نفر مالک یک مال میشوند اما در شرکت تجاری شخصیت حقوقی جدیدی ایجاد شده که خود دارای شخصیت مستقل از موسسین آن میباشد.