هبه یک واژه عربی هست که از طریق فقه وارد زبان حقوقی کشور ما شده است. در لغت هبه به معنای بذل، بخشش و… میباشد که از معنای حقوقی آن دور نمیباشد.
در معنای حقوقی هبه یکی از عقود معینی هست که قانونگذار از آن نام برده و برای صحت آن شرایطی را در نظر گرفته است. شما نیز ممکن است با این اصطلاح در طول زندگی خود مواجه شده باشید زیرا که کاربرد زیادی میام افراد دارد اما برای اینکه از جزئیات دقیق آن آگاه شوید بهتر است تا انتهای این گفتار با ما همراه باشید.
به صورت کلی سه اصطلاح در عقد هبه بسیار دارای اهمیت است واهب، به معنای شخصی که مال خود را رایگان به دیگری تملیک میکند. متهب، شخصی که مال به صورت رایگان به وی تملیک میشود. عین موهبه، به معنای مالی هست که واهب به متهب تملیک میکند.
حال که کلیتی از این عقد که دارای سه رکن اصلی میباشد را در بر گرفتیم در ادامه به جزئیات بیشتری از آن اشاره خواهیم نمود.
هبه چیست؟
همانطور که پیش تر بیان کردیم هبه یکی از عقود معین در قانون مدنی کشور ما میباشد.
این عقد به این منظور استفاده میشود که شخصی میخواهد مال خود را به دیگری بدون دریافت هیچگونه عوضی ببخشید. البته میتوان برای این عقد عوضی نیز مشخص کرد که به آن هبه معوض گفته میشود.
ماهیت این عقد رایگان بودن آن است و با تعیین عوض تبدیل به عقدهایی نمیشود که غیر مجانی هستند. مشهور ترین عقد غیر مجانی یا معوض عقد بیع میباشد.
در این دسته از عقود به دلیل معوض بودن، آثاری دارد که برای مثال تعادل عوضین است که یعنی میان موضوع معامله و وجهی که در برابر آن پرداخت میشود باید تعادل عرفی برقرار باشد در غیر این صورت باطل است.
اما در هبه اینطور نیست، حتی اگر عوضی هم تعیین شده باشد تعادل عوضین لزومی ندارد. با همه این تفاسیر به دلیل پیچیدگی هایی که برای تنظیم چنین قراردادی وجود دارد، بهتر است اگر قصد انجام آنرا دارید برای تنظیم به سراغ یک وکیل قرارداد حرفه ای بروید تا ایشان به تنظیم عقد پرداخته یا شما را برای پیش بینی بندهای مختلفی از آن راهنمایی کند.
شرایط صحت عقد هبه
برای صحت عقود چه مواردی باشند که قانون مدنی آنها را نام برده و ما با اسم عقود معین میشناسیم و چه در عقود غیر معین باید یکسری شرایط کلی رعایت گردد که به آن شرایط عمومی قراردادها گفته میشود و شامل موارد ذیل است:
اهلیت طرفین
قصد و رضای طرفین
معین بودن موضوع معامله
مشروعیت جهت معامله
برای اینکه تفسیر هر یک از موارد بالا را بدانید، بهتر است با دریافت مشاوره حقوقی قرارداد از موسسه یا وکیل معتبر استفاده نمایید.
اما در عقد هبه یک شرط دیگر وجود دارد که برای صحت نیازمند آن است و آن قبض و اقباض عین موهوبه میباشد. یعنی مالی که قرار است به دیگری بخشیده شود باید به دست او داده شود.
برای مثال اگر ملکی به دیگری بخشیده میشود علاوه بر داشتن شرایط عمومی باید کلید ملک به متهب داده شود تا عقد هبه کامل شود. این شرط به قدری دارای اهمیت میباشد که اگر واهب پس از بخشیدن و پیش از دادن مال به متهب فوت نماید یا دچار جنون شود عقد هبه باطل است.
هبه معوض چگونه است؟
هبه معوض یکی از انواع هبه میباشد که در مقابل مالی که بخشیده میشود وجهی به عنوان عوض دریافت میگردد. اینگونه از هبه بر خلاف باقی عقد لازم است.
به این معنی که در صورت دریافت عوض، واهب نمیتواند رجوع نمایند و عین موهوبه را پس بگیرد. اما همانطور که قبلا گفته شد تعادل عوضین در این قرارداد شرط نمیباشد.
به این صورت که ممکن است ملکی در عوض دریافت یک شاخه نبات به دیگری بخشیده شود. پس با این تفاسیر وکلای اترس بیان میکنند که یکی از مستثنیات رجوع از هبه و همچنین یکی از شرایطی که سبب لازم شدن قرارداد بخشش میباشد تعیین شرط عوض برای آن است.
رجوع از هبه امکان پذیر است؟
رجوع از هبه به صورت کلی امکان پذیر است اما استثنائاتی دارد که آنها را ذیل این مطلب بیان خواهیم کرد و در غیر از موارد زیر رجوع صحیح است.
. مال بعد از هبه کردن تلف شده یا از بین رفته باشد.
. در صورتی که ما از پدر و مادر به اولاد یا از اولاد به پدر و مادر بخشیده شده باشد.
. همانطور که پیش تر نیز بیان کردیم در صورتی که هبه معوض باشد امکان رجوع ساقط میشود.
. در صورتی که مالی که هبه شده از مالکیت متهب به صورت ارادی یا غیر ارادی خارج شده باشد. برای مثال مال را بفروشد و یا ورشکسته گردد.
. هبه طلب به مدیون منجر به سقوط حق رجوع میشود زیرا که در زمان هبه، دین از بین میرود.
. در صورت مرگ واهب حق رجوع نیز ساقط میشود.
. هبه اگر به عنوان صدقه صورت گیرد، دیگر امکان رجوع از آن نخواهد بود.
. اگر در عین موهبه(مال مورد هبه) تغییری حاصل شود رجوع غیر ممکن است. برای مثال ۱۰۰ کیلوگرم گندمی که هدیه داده شده است تبدیل به آرد شود.
هزینه تنظیم قرارداد هبه توسط وکیل قراردادها
با همه این توضیحاتی که خدمت شما ارائه شد متوجه حجم زیاد جزئیات در چنین قراردادی شدیم. به همین دلیل بهتر است تنظیم چنین قراردادی را به دست کاردان خود یعنی وکلای متخصص قرارداد بسپاریم. موسسه حقوقی مجاز اترس یکی از مجموعه هایی میباشد که در زمینه تنظیم قرارداد با به کارگیری از وکلای متبحر و زبده به متقاضیان خود خدمات ارائه میکند.
تنظیم قرارداد هبه در این مجموعه حدود ۲ تا ۴ روز کاری زمان برده و هزینه آن به مبلغ سه میلیون تومان میباشد.
سخن آخر
در انتها باید گفت که در طول زندگی ممکن است موارد زیادی از عقد هبه بدون هیچ تشریفات خاصی صورت بگیرد برای مثال دادن انعام یا کمک به فقرا و … اما بخشیدن اموال خود به دیگری زمانی دارای اهمیت میشود و باید تحت شرایط خاصی صورت بگیرد که مال دارای ارزش زیادی هست.
برای مثال بخشیدن ملک از سوی پدری به یکی از فرزندان خود باید در قالب یک قرارداد رسمی صورت گیرد تا باقی فرزندان نتوانند به راحتی از پذیرش آن امتناع ورزند.