رجوع از هبه : هبه در اصطلاح به معنای بخشیدن مالی از اموال خود به دیگری به صورت رایگان و بدون هیچ چشم داشتی میباشد. این مسئله که ریشه در قواعد فقهی داشته است امروزه به عنوان یکی از عقود معین که قانون گذار شرایطی برای آن در نظر گرفته است مورد استفاده مردم قرار میگیرد. ماده ۷۹۵ قانون مدنی هبه را چنین تعریف میکند:
هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک میکند، تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می‌گویند.
رجوع از هبه به معنای بازپسگیری عین موهبه از شخصی میباشد که به آن هدیه داده شده است. از آن جایی که عقد هبه یکی از عقود جایز است، هر یک از طرفین میتوانند در هر زمان که اراده کنند عقد را بر هم زده و به حیات آن عقد پایان دهند و در این عقد اگر عقد منحل شود، عین موهبه به مالکیت مالک اولیه یعنی واهب باز میگردد.
درست است که شاید در عرف پس گرفتن هدیه یا هدایایی که به فردی داده میشود مرسوم نیست اما قانونگذار این مسئله را پیش بینی و برای آن شرایطی در نظر گرفته است که در ادامه به بیان آن خواهیم پرداخت.
موانع رجوع از هبه
در ابتدا بهتر است به بیان مواردی که سبب میشود نتوان از هبه بازگشت یا به اصطلاح موانع رجوع از هبه بپردازیم و سپس مواردی که میتوان این اقدام را انجام داد ذکر کنیم.
قانون مدنی برای واهب حق بازگشت از هبه را در نظر گرفته است مگر در مواردی که به صورت حصری آنها را بیان کرده است و آن هم از قرار ذیل است:
در صورتی که پدر و مادر هدیه ای به فرزند خود اعم از پسر یا دختر داده باشند نمیتوانند آنرا پس بگیرند.
در صورتی که هبه معوض بوده باشد و عوض آن هم داده شده باشد. در برخی از موارد ممکن است شخصی که میخواهد هدیه ای به دیگری بدهد، مال یا وجه نقد یا انجام کاری را در مقابل این هدیه از طرف دیگر طلب کرده باشد. در این موارد هبه معوض صورت گرفته است.
برای مثال شخصی برای اینکه اتومبیل خود را به دیگری هدیه دهد شرط کرده باشد که در عوض وجهی هرچند ناچیز پرداخت شود. در این صورت مادامی که این وجه پرداخت نشود حق رجوع وجود دارد اما پس از واریز آن ساقط خواهد شد.
در صورتی که مال موهبه از مالکیت هدیه گیرنده خارج شده باشد یا متعلق حق دیگری قرار گیرد. از مالکیت وی خارج شود
به این معناست که برای مثال هدیه گیرنده ممکن است مال را به دیگری بفروشد که در این صورت حق رجوع ساقط میشود. متعلق حق دیگری واقع گردد نیز هم به این معناست که ممکن است هدیه گیرنده دچار حجری مانند ورشکستگی شده و اداره اموال از اراده او خارج شود.
در عین موهبه اگر تغییری به وجود بیاید نیز از موانع رجوع محسوب میشود.
برای مثال شخصی به دیگری گندم هدیه داده باشد و آن شخص آنرا تبدیل به آرد کرده باشد نمیتواند رجوع کند.
در صورتی هم که عین موهبه از بین رفته باشد برای مثال گندم های هبه شده در آتش سوزی سوخته باشد رجوع ممکن نیست.
بیشتر بدانیم : طلاق خلع چیست و چگونه است
موارد رجوع از هبه چیست؟
با توجه به تعریفی که قانونگذار از موانع رجوع از هبه داشته است میتوان اینگونه برداشت کرد، در صورتی که عین موهبه نزد هبه گیرنده وجود داشته باشد میتوان از هبه رجوع کرده و مال را پس گرفت.
اما باید توجه داشته باشید زمانی این دسته از موارد جنبه واقعیت به خود میگیرد که هبه به صورت صحیح واقع شده باشد. یکی از شروط مهم در صحت هبه به دلیل اینکه این عقد عینی میباشد قبض مال توسط هبه گیرنده است.
یعنی تا زمانی که تصمیم هدیه دادن در ذهن واهب باقی بماند و مال را به متهب تسلیم نکند این عقد واقع نشده است. برای اطلاع از اینکه مسئله شما در کجای این مطالب جای گرفته و بهترین تصمیم برای اقدامات شما چه میباشد بهتر است با دریافت مشاوره حقوقی از وکیل قراردادها سوالات خود را مطرح نمایید.
مشاوره تلفنی برای رجوع از هبه
یکی از روش های ارتباط با وکیل متخصص دریافت مشاوره تلفنی از وی میباشد. در این بین باید به یکسری نکات توجه نمایید تا به درستی راهنمایی شوید. برای بیان اولین نکته میتوان به این اشاره کرد که مشاوره حقوقی حتما باید از سوی وکلای پایه یک دادگستری صورت بگیرد.
در غیر این صورت ممکن است با یک راهنمایی اشتباه از سوی شخصی که مجاز به مشاوره دادن نیست متحمل ضررهای هنگفتی شوید. دومین نکته این است مشاوره حقوقی قرارداد صرفا باید از وکیل متخصص حوزه قرارداد است دریافت شود تا حاوی مطالب منطبق با قوانین و مقررات به روز شده باشد و همچنین این دسته از وکلا با داشتن تجربه کاری در مراجع قضایی راهکارهایی را پیشنهاد میدهند که به سریعترین حالت ممکن نتیجه مدنظر شما حاصل گردد.
اقامه دعوا برای بازگرداندن هدیه
در برخی از موارد هدیه گیرنده حتی در صورت وجود شرایط مال موهبه را به شما باز نمیگرداند.
در این صورت بهتر است در ابتدا با ارسال و تنظیم اظهارنامه از طریق دفتر خدمات الکترونیک درخواست خود را به هدیه گیرنده اعلام نمایید. سپس با ضمیمه کردن برگه اظهارنامه، دادخواست رجوع از هبه را پر کرده و از مقام قضایی برای بازپسگیری مال درخواست کنید و اگر شرایط فوق را در جلسه رسیدگی احراز نمایید مال به شما بازگردانده میشود.
رجوع از هبه مهریه
گاهی ممکن است زوجه به خواست خود یا به درخواست مرد اقدام به بخشیدن مهریه خود نماید که یکی از انواع هبه محسوب میشود.
او نیز میتواند از بخشش مهریه خود رجوع کند. اگر در این خصوص نیاز به راهنمایی داشته باشید بهترین شخصی که میتواند راهنمای شما باشد وکیل متخصص مهریه هستند.
نتیجه گیری
همانطور که مشاهده کردید بخشش و هدیه ممکن است به هر شکلی باشد. اما در هر نوعی از آن، با توجه به ماده ۸۰۳ قانون مدنی میتواند از آن بازگشت و شرایط را به حالت پیشین و سابق مبدل کرد.