وصیت نامه شفاهی : وصیتنامه به عنوان آخرین تصمیم متوفی در خصوص امور خود برای بازماندگان وی بسیار حائز اهمیت است.
حال اگر این تصمیم در خصوص اموال و دارایی های وی یا اعلام یک بدهی از سوی ایشان باشد اهمیت این مسئله نیز بیشتر خواهد شد. یکی از انواع وصیتنامه ها، اعلام آن به صورت شفاهی میباشد.
این نوع از وصیتنامه به دلیل اینکه به صورت کتبی نبوده ممکن است از سوی بسیاری از بازماندگان که هنگام اعلام وصیت به صورت شفاهی حضور نداشته اند باور پذیر نباشد.
بررسی اعتبار یا عدم اعتبار این وصیتنامه به دلیل بار حقوقی که در پی دارد امری لازم به نظر میرسد. در ادامه این مطلب به مسائل و نکات حقوقی و راهکارهای قانونی برای اثبات اعتبار وصیت شفاهی متوفی اشاره خواهیم کرد.
شرایط اعتبار وصیتنامه شفاهی
در برخی از شرایط قانونگذار بیان کرده است که وصیت به صورت شفاهی معتبر خواهد بود که یکی از آن به عنوان شرایط فوق العاده و دیگیری به عنوان شرایط عادی، در قانون یاد میشود و به شرح زیر است:
اعتبار در شرایط فوق العاده
این موارد حالات خاصی هستند که به وجود آمده و میتوان برای وصیت شفاهی اعتبار قائل شد. برای مثال هنگامی که فرد در جنگ بوده و وصیت کرده و کشته شود.
یا اینکه فرد در بستر مرگ بوده و مردن وی قریب الوقوع باشد. در این موارد اگر فرد زنده بماند وصیت شفاهی اعتبار خود را از دست داده و باید برای تنظیم وصیت دستی یا رسمی اقدام نماید.
اعتبار در شرایط عادی
- اولین شرط برای اعتبار وصیت شفاهی در حالت عادی این است که وصیت کننده در صحت و سلامت عقل و روانی کامل باشد.
- دومین شرط این است که این وصیت باید نزد دو شاهد صورت گیرد.
- سومین شرط آن این است که یکی از شاهدان باید به صورت مکتوب وصیت فرد را یادداشت کرده و هر دو آنرا امضا نمایند.
در صورتی که شاهد دیگر مفاد وصیتنامه یادداشت شده را غیرواقع بداند از اعتبار خارج خواهد شد.
بیشتر بدانیم : شرایط صحت وصیت تملیکی چیست ؟
راه های اثبات وصیتنامه شفاهی
با تمام این تفاسیر ممکن است در برخی موارد از روشهایی معتبر وصیت شفاهی که پیش از این اشاره کردیم استفاده نشده و افراد خواهان اثبات آن نزد دادگاه و مراجع قضایی صالح باشند.
این مسئله با توجه به اینکه بر خلاف اصول حقوقی بوده باید از سوی فردی که ادعای وجود یک وصیت شفاهی را دارد مورد اثبات قرار گیرد.
برای این کار میتوان از ادله اثبات دعوا استفاده کرد. البته بهتر است بدانید این اقدام از سخت ترین اقدامات حقوقی و قضایی محسوب میشود به همین دلیل پیشنها ما پیش از انجام هر اقدامی، دریافت مشاوره حقوقی از وکلای متخصص در زمینه وصیت میباشد.
اثبات وصیت شفاهی با شهادت شهود
بهترین راهکار قانونی برای اثبات وصیت شفاهی نزد قاضی، استفاده از شهادت شهود میباشد. این راهکار زمانی میتواند مورد استفاده قرار گیرد که افراد شاهد وصیت شفاهی متوفی، وصیتنامه را ننوشته باشند.
ماده ۲۹۱ قانون امور حسبی بیان میکند که برای اعتبار بخشیدن به وصیت شفاهی که از روشهای فوق الذکر استفاده نشده باشد، باید تمام افراد ذینفع در ترکه به صحت وصیت اقرار کرده و شهادت دهند.
ذینفعان ترکه ممکن است شامل طلبکاران و وراث متوفی باشد. در صورتی که تمام وراث به وجود وصیت شفاهی اقرار نمایند میتوانند بدهی متوفی را از ترکه پرداخت کرده و برای ارثیه باقی مانده بر اساس وصیت متوفی عمل نمایند.
دعوای تنفیذ وصیتنامه شفاهی
یکی از دعاوی که افراد برای اثبات وصیت شفاهی به دادگاه اقامه میکنند دعوای تنفیذ وصینامه شفاهی میباشد و برای اثبات آن از شهادت شهود استفاده میکنند.
لازم به ذکر است که شهادت دروغ در دادگاه یک عنوان مجرمانه بوده و در صورت مشخص شدن این امر نزد مقام قضایی، افرادی که مرتکب این جرم شده باشند مورد پیگرد مراجع کیفری قرار خواهند گرفت.
رای صادره از دادگاه عمومی تهران در این خصوص وجود دارد که به طور کامل نتیجه چنین دعوایی را مشخص میکند.
در خصوص دعوی آقای ص. س.به وکالت از خانم ف. الف. بطرفیت آقایان ۱- الف. ۲- ع. ۳- م. شهرت همگی الف. دایر بر تنفیذ وصیت نامه شفاهی مرحوم ع. الف. مبنی بر تملیک ۲ دانگ از ۶ دانگ ملک تحت پلاک ثبتی …./…بخش ….تهران با احتساب خسارات دادرسی دادگاه قطع نظر از اینکه مودای شهادت شهود تعرفه شده از سوی وکیل خواهان برای دادگاه قناعت وجدانی در جهت احراز چنین وصیتی ایجاد ننموده علی الحال مستنبط از مواد ۲۷۶ و ۲۸۳ و ۲۹۱ قانون امور حسبی بنظر می رسد اساساً وصیت شفاهی از نظر قانونگذار جمهوری اسلامی ایران قابل تصور نمی باشد و دعوی تنفیذ وصیت صرفاً ناظر به وصیت عادی کتبی است کما اینکه قانونگذار در مواد مختلف قانونی از اصطلاح “وصیت نامه ” استفاده می کند ناظر به کتبی بودن آن می باشد مگر در موارد فوق العاده از قبیل جنگ یا خطر مرگ فوری و امراض مسری یا مسافرت در دریا که ما نحن فیه منصرف از مصادیق مذکور می باشد لذا مستنداً به مواد فوق الاشاره و نظریه مشورتی شماره ۷/۲۷۱ – ۱۳۶۳/۳/۲ اداره حقوقی دادگستری حکم بر بطلان دعوی صادر و اعلام می گردد رای صادره حضوری و ظرف بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدید نظر خواهی در محاکم تجدید نظر استان تهران می باشد. (رای از سامانه ملی آرای قضایی برداشت شده است)
بیشتر بدانیم : وصیت عهدی چیست و چه اعتباری دارد ؟
رای وحدت رویه اثبات وصیت نامه شفاهی
با تمام ضد و نقیض هایی که شعبات دادگاه های مختلف در خصوص پذیرش یا عدم پذیرش وصیت شفاهی داشتند، رای وحدت رویه شماره ۵۴ در این زمینه صادر شد تا تصمیم روشنی در این زمینه از مقامات قضایی اتخاذ شود که خلاصه آن به شرح زیر است.
در این رای وحدت رویه بیان شده است که، آن افرادی که صحت وصیت شفاهی را اقرار کرده اند، به میزان سهم الارث ایشان از ترکه متوفی میتوان وصیت نام برده را اجرا کرد. اما افرادی که وجود و صحت وصیت شفاهی را قبول نداشته باشند، اجرای وصیت از سهم ایشان ممکن نیست.
پرسش و پاسخ حقوقی با وکیل درباره وصیت نامه شفاهی
در این مطلب متوجه شدیم که اعتبار وصیت شفاهی تنها در موارد خاصی که قانونگذار بیان کرده است ممکن خواهد بود.
در غیر این صورت باید تمامی ذینفعان از ترکه متوفی بر وجود چنین وصیتی اقرار نمایند تا بتواند آنرا در خصوص تمامی ارثیه متوفی اجرا کرد. در غیر این صورت تنها در خصوص ارثیه افرادی که اقرار کرده باشند اجرا خواهد شد.