فرق سند عادی و رسمی : اسناد رسمی و عادی در مسائل حقوقی مختلفی کاربرد داشته و هر یک از آنها بر اساس قوانین و مقرراتی که قانونگذار وضع کرده است دارای اعتبار میباشند.
هر یک از اسناد رسمی و عادی میتوانند حاوی مطالب و بیان کننده مسائلی باشند که ممکن است میان افراد در خصوص آن اختلاف نظر وجود داشته باشد. این دو سند با یکدیگر در شکل، محتوا، اعتبار قانونی متفاوت هستند.
بررسی این دسته از مسائل به خصوص زمانی که برای مالکیت بر اموال منقول یا غیرمنقول باشد بسیار اهمیت پیدا خواهد کرد. در ادامه این گفتار به کمک وکلای اترس به بررسی جنبه های مختلفی از فرق سند عادی و رسمی خواهیم پرداخت.
سند عادی و رسمی در قانون
برای یافتن مستندات قانونی اسناد رسمی و عادی باید به قانون مدنی مراجعه کرد. البته در قانون ثبت نیز قوانینی در این باره وجود دارد که در آن هم از قواعد قانون مدنی پیروی شده است.
در ماده ۱۲۸۶ قانون مدنی، اسناد موجود را به دو دسته اصلی عادی و رسمی تقسیم بندی کرده و در ادامه به تعریف هر یک از آنها و بیان قواعد حقوقی در این زمینه پرداخته است. در ادامه مطلب به تعاریف این دو سند خواهیم پرداخت.
چه سندی رسمی محسوب میشود؟
تعریف قانونگذار از سند رسمی در ماده ۱۲۸۷ چنین بیان شده است:
“اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صلاحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشند رسمی است“
سه رکن اصلی برای تشخیص اسناد رسمی در این ماده بیان شده است.
- رکن اول اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک تنظیم شده باشند.
- رکن دوم اسنادی که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شده باشند.
- رکن سوم و آخر این است که اسناد رسمی حتما باید نزد مامورین رسمی تنظیم شود و در حدود اختیارات وی باشد.
بر اساس این موارد، هر سندی که شرایط فوق در آن رعایت نشده باشد رسمی تلقی نخواهد شد.
سند عادی چیست؟
بر اساس بیان قانونگذار در ماده ۱۲۸۹ قانون مدنی، هر یک از اسناد به جز سندهای رسمی که باید شرایط فوق الذکر در آن رعایت شود، از اسناد عادی محسوب خواهند شد.
بنابراین حتی اگر سندی در دفاتر اسناد رسمی نیز تنظیم شده اما در نزد مقام صلاحیت دار نباشد یا خارج از صلاحیت ایشان تنظیم شده باشد سند عادی محسوب میشود.
از مهمترین اسناد عادی میتوان به قولنامه ها و مبایعه نامه هایی اشاره کرد که معمولا پیش از انعقاد قرارداد های فروش املاک یا خودرو میان فروشنده و خریدار تنظیم میگردد.
بهتر است برای تنظیم چنین اسناد عادی، از وکلای قراردادی مشورت بگیرید تا تبعات منفی آنرا کاهش دهید.
سند عادی و رسمی چه تفاوتی دارند؟
همانطور که از ابتدای این گفتار بیان کردیم، سند عادی با سند رسمی متفاوت میباشد. این تفاوت ها به شرح زیر میباشد:
- اسناد رسمی لازم الاجرا هستند یعنی قدرت اجرایی بالایی دارند و میتوان مفاد آنرا را در تمامی مراجع به اجرا گذاشت در صورتی که اسناد عادی لازم الاجرا نبوده مگر در مواردی که در ابتدا نسبت به آن صحت سنجی صورت گرفته باشد.
- برای تنظیم سند عادی نیازی به تشریفاتی نیست اما برای تنظیم سند رسمی تشریفات بالا نیاز است.
- برای مقابله با اسناد رسمی تنها میتوان ادعای جعل سند داشت اما برای اسناد عادی میتوان علاوه بر ادعای جعلی بودن، به طور کلی آنرا تکذیب کرده و طرف مقابل باید صحت و وجود آنرا اثبات نماید.
- مفاد اسناد رسمی برای همه افراد اعم از طرفین آن و شخص ثالث معتبر است اما اسناد عادی تنها برای طرفین آن معتبر میباشد و نمیتوان در برابر افراد ثالث از آن استفاده کرد.
آیا سند عادی اعتبار دارد؟
در خصوص اعتبار بخشی یا عدم اعتبار به اسناد عادی مباحث بسیاری زیادی مطرح شده است. برخی از حقوقدانان معتقد هستند که اسناد عادی نباید در برابر اسناد رسمی تحت هیچ شرایطی اعتبار داشته باشند. اما رویه قضایی دادگاه ها بر خلاف این نظر عمل میکند.
سند عادی به خودی خود نمیتواند معتبر باشد و برای اعتبار دادن به آن میتوان از دو روش زیر استفاده کرد.
شهادت شهود: زمانی که هنگام تنظیم سند عادی اشخاصی حضور داشته یا از تنظیم آن اطلاع داشته باشند، میتوانند به دادگاه آمده و برای صحت و وجود چنین سندی شهادت دهند.
دو شاهد برای اثبات وجود سند عادی نیاز است. شهادت دروغ در دادگاه یکی از جرایم مهمی میباشد که میتواند عواقب منفی برای شهادت دهنده در پی داشته باشد.
اقرار طرف مقابل: در صورتی که طرف مقابل، اقرار کند که چنین سند عادی وجود داشته است نیز سند عادی معتبر خواهد بود و میتواند برای صدور رای مورد استفاده مقام قضایی قرار گیرد.
بیشتر بدانید : طرح دعوی ابطال سند رسمی چگونه است
چک سند عادی است یا رسمی؟
در پاسخ به این سوال بیان میکند که با توجه به بررسی شرایط تنظیم اسناد رسمی، چک شامل این شرایط نبوده و سند عادی محسوب میشود.
اما بهتر است بدانید که هم تراز با سایر اسناد عادی نبوده و از اعتبار بسیار بالایی برخوردار است. چک از اسناد خاص تجاری میباشد و قانونگذار آنرا از اسناد لازم الاجرا میداند.
به خصوص این مسئله در چک های صیادی بنفش بازتاب داده شده است. به راحتی میتوان با مراجعه به دادگاه یا اداره ثبت، با ارائه گواهی عدم پرداخت، اجرائیه آنرا دریافت کرد.
چه زمانی سند عادی رسمی میشود؟
اسناد عادی زمانی که در دادگاه از سوی طرف مقابل مورد تایید قرار بگیرد اعتبار اسناد رسمی را پیدا میکند اما این مسئله به معنای این نیست که سند رسمی خواهد شد.
برای رسمی شدن اسناد عادی، باید شرایط بیان شده در ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی از سوی تنظیم کننده آن رعایت شود. در غیر این صورت هیچ سند عادی رسمی نخواهد شد.
تفاوت اعتبار سند عادی و رسمی در دادگاه و مراجع قضایی
پیش از این نیز بیان کردیم در دو صورت است که سند عادی میتواند با اسناد رسمی در دادگاه برابری کند. سند عادی باید با استفاده از شهادت شهود در دادگاه اثبات شده یا مورد اقرار طرف دعوا قرار گیرد تا بتوان از آن به عنوان دلیل در برابر سند رسمی استفاده کرد.
در غیر این صورت توان مقابله با اسناد رسمی را نخواهد داشت و مقام قضایی در صورت عدم اثبات سند عادی، رای به حقانیت سند رسمی ارائه شده خواهد داد.
فرق سند عادی و رسمی در معاملات ملکی
از معضلات مهم در زمینه معاملات ملکی مربوط به زمانی میشود که برای نقل و انتقال از اسناد عادی استفاده میشود و یکی از طرفین در برخی موارد از مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک خودداری کرده و دعاوی مانند الزام به تنظیم سند رسمی اقامه خواهد شد.
در دعاوی ملکی دارنده سند رسمی، مالک ملک مربوطه بوده و برای اثبات خلاف این مسئله نیاز به اقامه دعوی با کمک از وکیل دعوای الزام به تنظیم سند میباشد.
پرسش و پاسخ حقوقی درباره فرق سند عادی و رسمی
در نهایت میتوان گفت اسنادی که بر اساس ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی تنظیم شده باشند اسناد رسمی، و هر سندی که خارج از موارد این ماده قانونی باشند، سند عادی محسوب میشود. این دو نوع سند شاید در مفاد خود با هم تفاوت نداشته باشند اما نحوه تنظیم آن و در عمل با یکدیگر متفاوت هستند.