مستحق للغیر در آمدن مبیع چیست؟ یکی از اصطلاحاتی که بسیاری از حقوقدانان از آن در زمره حقوقی قراردادها استفاده میکنند مستحق للغیر میباشد که سوال تعداد زیادی از افراد در خصوص معنی و کاربرد آن میباشد.
شما وقتی با کسی در حال انعقاد قرارداد هستید این مسئله مفروض ذهنی شما است که مال مورد معامله از اموال طرف دیگر است و اگر وکیل وی باشد باید به این مسئله اظهار نماید.
حال پس از اینکه قرارداد را منعقد کرده و تعهداتی را بر عهده گرفتید متوجه میشوید که مال مورد معامله برای طرف دیگر نیست و جزء اموال شخص ثالثی محسوب میشود که نه شما او را میشناسید و نه شخص ثالث شما را میشناسد.
در این شرایط گفته میشود که مال مستحق للغیر در آمده است. بدین ترتیب طرفی که از مستحق للغیر بودن مال ضرر کرده است میتواند به دادگاه مراجعه کرده و با تنظیم دادخواست ابطال قرارداد و همچنین مطالبه خسارت را از مقام قضائی بخواهد. در ادامه به بررسی بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.
مستحق للغیر در آمدن مبیع و ثمن در بیع
یکی از معاملاتی که میان مردم بسیار رواج دارد قرارداد خرید و فروش است که در اصطلاح حقوقی به آن قرارداد بیع گفته میشود.
در این قرارداد مالی که فروش میرسید و موضوع معامله است را مبیع و وجهی که در عوض آن فروشنده مال داده میشود ثمن گفته میشود.
در بیع یکی از مهمترین شرایط این است که فروشنده باید مالک مبیع یا دارای اجازه فروش از سوی مالک باشد و خریدار نیز باید مالک ثمن باشد.
بدین ترتیب در صورتی که مبیع یا ثمن مستحق للغیر در آید دیگری حق فسخ یا بطلان قرارداد را خواهد داشت. از آنجایی که بیع از عقود لازم است باید برای باطل کردن آن به دادگاه مراجعه کرد و با ارائه دلایل و مدارک بطلان آنرا درخواست کرد.
آثار مستحق للغیر در آمدن مبیع یا ثمن
با مراجعه به قانون مدنی به دو اثر کلی از مستحق للغیر در آمدن مال مشاهده میکنیم که از قرار ذیل است.
اگر پس از تحویل مال متوجه شویم که مال به صورت کلی یا به صورت جزئی مستحق للغیر باشد فروشنده نسبت به مال دیگری ضامن است.
برای مثال ممکن است ملکی با وصف ۲۰۰ متر به فروش میرسد اما بعدا متوجه میشویم ۳۰ متر از آن متعلق به دیگری است. در این صورت فروشنده ضامن است. به معنا که هم باید ثمن معامله را به خریدار به همراه خسارت وارده بازگرداند و همچنین اگر به آن ۳۰ متر خسارتی وارد گردد باید از پس جبران آن برآید.
اثر دیگری که در این میان وجود دارد مربوط به علم یا جهل خریدار نسبت به مستحق للغیر بودن مال است.
اگر خریدار بداند که مال مورد معامله متعلق به دیگری است تنها ثمنی که پرداخت کرده است پس از ابطال قرارداد به وی بازمیگردد اما اگر نداند مال مورد معامله متعلق به دیگری است، فروشنده علاوه بر مسترد کردن ثمن باید خسارتی که در نتیجه انعقاد این قرارداد به خریدار وارد شده است را جبران نماید.
بیشتر بدانیم : ارکان بیع شرط در قرارداد
نحوه اثبات مستحق للغیر بودن
برای اینکه بتوانید ثمن پرداخته شده و یا خسارات وارده را دریافت نمایید باید مستحق للغیر بودن مال مورد معامله را در نزد دادگاه اثبات کنید و یک وکیل قرارداد متخصص راهکار آنرا استفاده از موارد و دلایل زیر میداند:
- اقرار: یعنی فروشنده بیان کند که مال فروخته شده برای دیگری است.
- اسناد کتبی: استعلامات و مدارکی که از اداره ثبت اسناد و املاک گرفته میشود.
- شهادت: شاهدانی در دادگاه حضور پیدا کرده و بر مالکیت دیگری بر مال فروخته شده شهادت دهند.
- اماره: یعنی نشانه هایی که بیان کننده مالکیت دیگری است. برای مثال در ملک فروخته شده فرد دیگری حضور دارد که بیان میکند مالک است که به آن اماره تصرف میگویند.
- قسم: در صورتی که هیچ دلیل و نشانه برای اثبات حرف طرفین دعوا وجود نداشته باشد با قسم به اثبات میرسد.
بیشتر بدانیم : اجرای حکم دعوای مطالبه ثمن معامله چگونه است
تفاوت معامله فضولی با مستحق للغیر بودن مورد معامله
در جلسات مشاوره حقوقی قرارداد زمانی که چنین مشکلاتی به وجود می آید بسیاری از سوالات افراد در این باب است که تفاوت معامله فضولی با مستحق للغیر در آمدن مال چیست و از چه راهی باید اقدام کرد.
مهمترین تفاوتی که میتوان بین این دو بیان کرد بر خلاف تصور برخی از حقوقدانان که این دو را یکسان میدانند، این است که معامله فضولی تنها جنبه حقوقی دارد که در صورت اجازه و تنفیذ مالک اصلی نه تنها مشکلی به وجود نخواهد آمد بلکه معامله صحیح نیز هست.
اما فروش مال غیر عنوان مجرمانه ای هست که در قانون مجازات پیش بینی و برای آن مجازات تعیین شده است. بنابراین از دسته دعاوی کیفری برشمرده شده و برای اقامه دعوا در این زمینه باید بر خلاف معامله فضولی به مراجع قضائی کیفری مراجعه کنیم.
اهمیت شرط خسارت در معاملات
یکی از نکات مهم برای جلوگیری از پیگیری و صرف هزینه و زمان بسیار در مسیرهای قضائی این است که در قراردادهای خود از شروط ضمن عقد برای زمانی که مشکلی بروز پیدا میکند پیش بینی هایی داشته باشید.
یکی از این شروط مربوط به مشخص نمودن وجه التزام به همراه حق فسخ برای طرفین میباشد.
در این صورت اگر مبیع یا ثمن مستحق للغیر در آید طرف دیگر بدون نیاز به اقامه دعوا میتواند با فسخ قرارداد خود را از تعهدات آن رها کرده و با وجه التزامی که در نظر گرفته شده است بدون مراجعه به دادگاه خسارت خود را جبران نماید.
مشاوره حقوقی با وکیل قرارداد برای بررسی شروط ضمن عقد
همانطور که اشاره کردیم میتوان با انعقاد یک قرارداد بر اساس خواست طرفین و پیش بینی برخی از رخدادهای غیرقابل حدس، میتواند از ضرر و درگیریهای قضائی جلوگیری کرد. برای اینکار نیاز به استفاده از تخصص و تجربه کسی هست که به صورت تخصصی در این زمینه فعالیت میکند و مشکلات و دعاوی زیادی را مشاهده کرده است.
برای تنظیم قرارداد توسط وکیل بهترین افرادی که میتوانند به راهنمائی در این خصوص به شما بپردازند وکلایی پایه یک دادگستری هستند که حوزه تخصصی کاری آنها در امور قرارداد ها باشد.
نتیجه گیری
به صورت کلی فروش مال دیگری باطل یا در برخی شرایط غیرنافذ است. در صورتی که با چنین مشکلاتی روبرو شده اید بهترین اقدام تماس با وکیل حوزه قرارداد و دریافت راهنمایی از ایشان میباشد. به این صورت میتوانید از بسط و گسترش مشکل جلوگیری کرده و با کمترین هزینه و زمان به اهداف خود برسید.