خسارت تاخیر تادیه

خسارت تاخیر تادیه : متعهد به انجام کاری وقتی به تعهد خود عمل ننماید باید خسارت پرداخت کند. یکی از انواع خسارت ها که در مراجع قضایی قابل مطالبه است خسارت تاخیر تادیه می باشد که ممکن است ریشه قراردادی یا غیرقراردادی داشته باشد.

یعنی وقتی شخصی بر اثر یک قرارداد یا به دلایل دیگری مثل صدور چک متعهد به پرداخت مبلغی شود و در موعد مقرر به این تعهد خود عمل ننماید می بایست این تاخیر در پرداخت خود را جبران نماید و طرف مقابل میتواند نسبت به مطالبه خسارت خود و تاخیر آن اقدام نماید بنابراین در نوشتار حاضر به بیان شرایط پرداخت این خسارت می پردازیم.

خسارت تاخیر تادیه چیست؟

خسارت تاخیر تادیه همانطور که از عنوانش پیداست خسارت و جریمه ای است که بابت تاخیر در ادای یک دین باید پرداخت شود و هدف از تعیین آن جبران خسارت طلبکار با توجه به تورم حاکم بر جامعه است.

دینی که چنین خسارتی به آن تعلق می گیرد ممکن است مبنا و منشا مختلف داشته باشد و متناسب با نوع دین و مبنای آن، نحوه محاسبه این خسارت متفاوت خواهد بود. البته دریافت این خسارت دارای شرایطی است که در قانون پیش بینی شده است بنابراین در ابتدا این شرایط را بیان می کنیم و سپس انواع مختلف خسارت تاخیر تادیه و روش دریافت آن ها را شرح می دهیم.

شرایط دریافت خسارت تاخیر تادیه

قانونگذار برای دریافت خسارت تاخیر تادیه شرایطی را پیش بینی کرده است که عبارتند از:

دین اصلی وجه نقد و از نوع وجه رایج ایران (ریال) باشد. بنابراین وقتی طلب باید بوسیله ارز خارجی (دلار، یورو و غیره) پرداخت شود خسارت تاخیر تادیه ندارد و به نرخ روز پرداخت محاسبه می شود.

سررسید پرداخت دین اصلی فرا رسیده باشد.

مدیون علیرغم مطالبه طلبکار از پرداخت آن خودداری کرده باشد.

پرداخت نشدن دین اصلی بنا به دلیلی خارج از اراده متعهد (فورس ماژور) نباشد. مثلا اگر شخصی به علت اینکه حساب بانکیش توسط دادگاه توقیف شده نتواند چکش را پاس کند به این چک تاخیر تادیه تعلق نمی گیرد.

بعلت عدم پرداخت دین تغییر فاحشی در مبلغ آن ایجاد شده باشد.

بدهکار و طلبکار به نحو دیگری برای پرداخت خسارت توافق نکرده باشند.

ملاک محاسبه تاریخ خسارت تاخیر تادیه

مبدا محاسبه خسارت تاخیر تادیه بسته به نوع دینی که خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق می گیرد متفاوت است مثلا درمورد چک ملاک محاسبه تاریخ خسارت تاخیر تادیه از تاریخ صدور چک یا همان سررسید است اما درخصوص وجه نقد از تاریخ مطالبه یعنی تقدیم دادخواست مطالبه لحاظ می شود و پایان آن تاریخ پرداخت دین اصلی است.

بیشتر بدانیم : انواع دعوای مطالبه وجه چیست؟

نحوه محاسبه خسارت تاخیر در پرداخت دین

خسارت تاخیر در پرداخت دین بر مبنای شاخص ماهیانه تورم که از طرف بانک مرکزی هر ماه اعلام می شود و مطابق فرمولی که در آن مبلغ اصلی دین ضربدر عدد شاخص ماهیانه تاریخ پرداخت و تقسیم بر عدد شاخص ماهیانه تاریخ سررسید دین می شود. به این ترتیب جواب به دست آمده مبلغ دین اصلی به همراه خسارت تاخیر تادیه آن است.

خسارت تاخیر چک

چک تنها سند تجاری است که اعتبار سند رسمی را دارد بنابراین چک فراتر از یک رسید عادی است و از امتیازات ویژه ای برخوردار است یکی از این امتیازها این است که تاریخ سررسید چک، تاریخ محاسبه مبدا خسارت تاخیر تادیه می باشد و صرف صدور گواهی عدم پرداخت چک توسط بانک دلیل بر مطالبه طلبکار و عدم پرداخت دین به حساب می آید. تبصره الحاقی به ماده ۲ قانون اصلاح موادی از قانون صدور چک صراحتا به این امر اشاره کرده است.

خسارت تاخیر سفته

سفته هرچند سندی تجاری است اما قابلیت های چک را ندارد و همانند دیگر رسیدهای عادی، ملاک محاسبه خسارت تاخیر تادیه وجه آن از تاریخ تقدیم دادخواست می باشد.

خسارت تاخیرتادیه وجه نقد

وقتی دین وجه نقدی است که بموجب یک قرارداد یا رسید عادی بایستی پرداخت شود، ملاک محاسبه خسارت تاخیر تادیه تاریخ تقدیم دادخواست است زیرا مطابق رویه حاکم در دادگاه ها با طرح دعوی، مطالبه طلب توسط طلبکار بر دادگاه مسجل می شود.

البته بنظر می رسد اگر به روش های دیگری بتوان ثابت کرد که دین قبل از  تقدیم دادخواست از بدهکار مطالبه شده و او پرداخت نکرده مثلا طلبکار برای متعهد اظهارنامه فرستاده  و او علیرغم ابلاغ اظهارنامه از پرداخت دین خود امتناع کرده باشد،

ممکن است بتوان ملاک خسارت تاخیر تادیه را از تاریخ مطالبه (ابلاغ اظهارنامه) قرار داد اما همانطور که بیان شد در اکثر دادگاه ها ملاک تاریخ تقدیم دادخواست است. بعنوان مثال در دعوای مطالبه اجرت المثل ، خسارت تاخیر تادیه از تاریخ تقدیم دادخواست تعلق می گیرد.

خسارت تاخیر تادیه قراردادی

اگر در قراردادی تعهد به پرداخت وجهی شده و برای تاخیر در پرداخت آن مبلغی بعنوان خسارت یا همان وجه التزام در نظر گرفته شده باشد، طلبکار صرفا می تواند همان خسارت قراردادی را مطالبه کند و خسارت تاخیر تادیه دیگری به آن تعلق نمی گیرد زیرا طرفین از قبل در خصوص خسارت توافق کرده اند و مطابق قانون خسارت بر خسارت قابل مطالبه نیست.

خسارت تاخیر تادیه ضرر و زیان ناشی از جرم

اگر شخصی که از وقوع جرمی که تبعات مالی دارد مثل سرقت یا صدور چک بلامحل، متضرر شده باشد می تواند دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم را به دادگاه کیفری رسیدگی کننده و یا دادگاه حقوقی که صلاحیت رسیدگی دارد تقدیم کند در این صورت از تاریخ تقدیم دادخواست (درخصوص جرم صدور چک بلامحل از تاریخ سررسید چک) به مبلغی که شخص بعنوان ضرر و زیان محکوم می شود، خسارت تاخیر تادیه تعلق می گیرد.

بیشتر بدانیم : خسارت تاخیر تادیه از ضامن تاجر ورشکسته

خسارت تاخیر تادیه چک متوفی

چنانچه شخصی چکی را صادر نماید و سپس فوت کند صرفا مبلغ اصلی چک از ورثه او قابل مطالبه است و اگر صدور چک و تاریخ سررسید قبل از فوت مدیون باشد صرفا تا تاریخ فوت تاخیر تادیه به آن تعلق می گیرد و پس از آن قبل مطالبه نیست.

خسارت تاخیر تادیه چک ورشکسته

وقتی حکم ورشکستگی فرد تاجر صادر می شود از تاریخ مندرج در حکم ورشکسته محسوب و امکان و اختیار مداخله در امور مالی خود را ندارد و کلیه اقدامات جهت پرداخت بدهی ها و وصول طلب هایش توسط مدیر تصفیه انجام می شود. در این حالت اگر ورشکسته چکی را صادر کرده باشد مطابق رای وحدت رویه صادره از دیوان عالی کشور از تاریخ توقف (ورشکستگی) خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق نمی گیرد. مضافا بر اینکه مطالبه اصل چک نیز نیازمند رعایت قوانین مربوط به ورشکستگی است.

خسارت تاخیر تادیه چک صیادی

درخصوص چک های صیادی چون مطابق ماده ۲۳ قانون اصلاحی صدور چک، بدون نیاز به حکم دادگاه اجرائیه صادر می شود، اجرائیه صادره تنها درخصوص مبلغ اصلی چک است و خسارت تاخیر تادیه می بایست بطور جداگانه از دادگاه صادر کننده اجرائیه چک مطالبه شود. که در این صورت از تاریخ سررسید چک لغایت اجرای حکم به مبلغ چک صادره خسارت تاخیر تادیه تعلق می گیرد.

خسارت تاخیر تادیه مهریه

این خسارت  شامل مهریه نمی شود زیرا اگر مهریه وجه نقد باشد بر مبنای شاخص سالیانه بانک مرکزی و مطابق فرمولی که قبلا بیان کردیم (عدد شاخص سال پرداخت ضربدر مبلغ مهریه تقسیم بر عدد شاخص سال عقد ازدواج) به نرخ روز محاسبه شود و اگر سکه یا شمش باشد همان تعداد سکه به نرخ روز به زوجه پرداخت می شود. بنابراین با توجه به اینکه دینی که بر عهده مدیون است به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود دیگر خسارت تاخیر تادیه به آن تعلق نمی گیرد.

نحوه مطالبه خسارت تاخیر تادیه چگونه است؟

همانطور که بیان کردیم خسارت تاخیر تادیه نیازمند تقدیم دادخواست به دادگاهی که صلاحیت رسیدگی نسبت به اصل موضوع را دارد، می باشد. در حال حاضر خسارت تاخیر تادیه هم همراه با دین اصلی و هم بطور جداگانه قابل طرح است البته درصورتی که اثبات شود دین اصلی مطالبه شده و یا حکم محکومیت درمورد آن صادر شده باشد.

همچنین می توان تقاضای تامین خواسته را قبل یا همزمان با طرح دعوای اصلی از طریق دفاتر خدمات قضایی مطرح نمود. دادخواست از دفاتر خدمات قضایی به همراه ضمایم که شامل دلایل مدیونیت خوانده است، مثل قرارداد یا تصویر چک و گواهی عدم پرداخت و غیره، به دادگاه صالح ارسال و درصورت تکمیل بودن وقت رسیدگی تعیین و با دعوت از طرفین و بررسی مدارک خواهان و خوانده، و شنیدن اظهارات هر دو طرف حکم به پذیرش یا رد آن صادر می شود.

چگونگی اجرای حکم

بعد از اینکه حکمی که حاوی محکومیت خوانده به پرداخت خسارت  است، قطعی شد یعنی اعتراضی نسبت به آن انجام نگرفت و یا اعتراض رد شد، مانند دیگر حکم های مالی اجرائیه صادر و به مدیون یا همان محکوم علیه ابلاغ می شود که ظرف دوازده روز از تاریخ ابلاغ نسبت به پرداخت آن اقدام کند والا پرونده به اجرای احکام ارسال و اقدامات قانونی لازم جهت وصول محکوم به اعم از استعلام اموال، ممنوع الخروجی و جلب وی انجام می شود.

بیشتر بدانیم : نکات مهم خسارت در قرارداد 

نقش وکیل در دعوای مطالبه تاخیر تادیه

وکیل خسارت چون بلد راه است و از زیر و بم و ظرافت های این دعوا به خوبی آگاه است بهتر می تواند دعوای شما را پیش ببرد و ریسک های احتمالی را کاهش دهد.

مضافا بر اینکه انجام اقدامات جانبی لازم مثل تقاضای تامین خواسته و اجرای آن قبل از صدور حکم قطعی تا میزان زیادی می تواند در وصول محکوم به موثر باشد که یک وکیل به خوبی از آن آگاه است.

حق الوکاله وکیل

اگر قصد دارید در طرح این دعوا از وجود وکیل متخصص دادگستری بهره ببرید، موسسه حقوقی اترس بطور شفاف تمامی هزینه ها را در بخش تعرفه خدمات حقوقی در سایت اترس درج نموده که کاملا منصفانه و مقرون به صرفه است.

همین حالا می توانید با ارسال پیام به موسسه اترس، از مشاوره حقوقی خسارت و راهنمایی وکلای حرفه ای آن بهره برده و هزینه های خود را تا حد زیادی کاهش دهید.

به قلم دپارتمان تخصصی حقوقی موسسه حقوقی اترس