نفقه و دعوای مطالبه آن یکی از دعاوی مربوط به حقوق و دعاوی خانواده است که ریشه در اختلافات خانوادگی دارد و توسط افراد واجب النفقه یعنی کسانی که از نظر قانونی مستحق دریافت نفقه هستند علیه شخصی که از دیدگاه قانون مکلف به پرداخت نفقه به آنان است مطرح می شود.
در حال حاضر شایع ترین دعوای مطالبه آن ، دعوای مطالبه نفقه فرزند صغیر توسط مادر از پدر است در فرضی که پدر و مادر جدای از یکدیگر زندگی می کنند. اما این مساله صورت های دیگری هم دارد که در ادامه آنها را بیان می کنیم.
مفهوم نفقه
نفقه به مجموع هزینه هایی که یک فرد برای گذراندن زندگی دارد گفته می شود. اصلی ترین و بدیهی ترین آنها هزینه خوراک، پوشاک و تهیه مسکن است. اما ممکن است متناسب با شرایط افراد گسترش پیدا کند بعنوان مثال هزینه درمان، هزینه تحصیل و حتی هزینه استخدام پرستار و یا خدمتکار تحت شرایط خاصی از این موارد است.
قانونگذار در ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی می گوید: نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق.
چنانچه نیاز به مشاوره حقوقی درباره حقوق زنان دارید، از طریق راه های ارتباطی با ما در تماس باشید.
افراد واجب النفقه
مطابق قانون افراد زیر واجب النفقه محسوب می شوند:
زوجه و همسر
به زن تحت هر شرایطی نفقه تعلق می گیرد و شوهر مکلف به پرداخت نفقه همسر خود مطابق مقررات مندرج در مواد ۱۱۰۲ تا ۱۱۱۹ قانون مدنی است.
حتی اگر زن ثروتمند بوده و یا شاغل باشد. اهمیت پرداخت نفقه توسط مرد به زن تا حدی است که قانونگذار در ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی، پرداخت نفقه زوجه را بر هر فرد واجب النفقه دیگری (حتی فرزندان خردسال) مقدم می داند.
همچنین زن تنها کسی است که نفقه معوقه و زمان گذشته خود را هم می تواند مطالبه کند و در مواردی که شوهر تاجر بوه و ورشکسته شود، پرداخت نفقه زن دینی است که ممتاز تلقی و قبل از پرداخت طلب بقیه طلبکاران انجام می شود.
خویشاوندان
براساس ماده ۱۱۹۶ قانون مدنی: «در روابط اقارب فقط اقارب نسبی در خط عمودی اعم از صعودی یا نزولی ملزم به انفاق یکدیگرند.» پس قانونگذار دو شرط را درمورد واجب النفقه بودن خویشاوندان در نظر گرفته است که هر دو با هم باید وجود داشته باشند: اول اینکه فقط خویشاوندان نسبی (مثل خواهر و بردار) را شامل می شود نه خویشاوندان سببی (مثل عروس و داماد).
دوم اینکه این خویشاوندی باید در خط عمودی باشد یعنی هر یک از دیگری متولد شده باشد بنابراین پدر و مادر مکلف به پرداخت نفقه به فرزندان و فرزندان نیز مکلف به پرداخت نفقه به پدر و مادر خود هستند.
طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی نفقه اولاد برعهده پدر است.
اگر پدر فوت کرده باشد یا قدرت پرداخت نفقه فرزندان را نداشته باشد نفقه بر عهده جد یا اجداد پدری است و درصورت فوت یا عدم قدرت آنها بعهده مادر خواهد بود.
البته باید بین فرزند پسر و دختر تفاوت قایل شد. فرزند دختر مادامی که ازدواج نکرده و فرزند پسر تا زمان رسیدن به سن بلوغ قانونی یعنی هجده سال تمام شمسی، مستحق خواهند بود مگر اینکه پسر در حال تحصیل باشد که در این صورت مطابق رویه موجود در دادگاه ها، تا زمان دریافت مدرک کارشناسی نفقه به وی تعلق می گیرد.
پدر و مادر
در ماده ۱۲۰۰ قانون مدنی آمده است: «نفقه ابوین با رعایت الاقرب فالاقرب به عهده اولاد و اولاد اولاد است.» یعنی بعنوان مثال پسر مکلف به پرداخت نفقه پدر و مادر خود و پدر و مادرش هم مکلف به پرداخت نفقه پدر و مادر خود هستند مگر اینکه فوت شده یا توانایی پرداخت نداشته باشند که در این صورت اگر پسر بتواند باید نفقه پدربزرگ و مادربزرگ خود را نیز بپردازد.
با این تفاسیر مشخص شد که افراد ملزم به پرداخت نفقه سایر بستگان نسبی مثل خواهر و برادر نمی باشند هر چند که از نظر اخلاقی و عرفی در موارد تنگدستی آنها این تکلیف وجود دارد.
آنچه که باید درباره حضانت کودک دختر و پسر بدانید
شرایط پرداخت نفقه
شرایط پرداخت به دو دسته تقسیم می شود:
۱- شرایطی که مربوط به منفق یا همان نفقه دهنده است
۲- شرایط مربوط به افراد واجب النفقه یا نفقه گیرنده
شرایط نفقه دهنده
مطابق قانون مدنی نفقه دهنده باید اولا توانایی مالی جهت این کار داشته باشد و ثانیا پرداخت نفقه به دیگران او را از نظر معیشتی و گذراندن امور زندگی خود دچار سختی و مشقت نکند. البته تشخیص این موارد به عهده قاضی رسیدگی کننده خواهد بود.
شرایط نفقه گیرنده
از نظر قانونی کسی مستحق دریافت است در درجه اول ندار باشد و توانایی اداره امور زندگی خود را از نظر مالی نداشته باشد و از جهت دیگر نتواند با اشتغال به شغلی کسب درآمد کند.
برای نمونه مشکلات جسمی اعم از کهولت سن و بیماری و یا حتی مسایل روحی و روانی ممکن است چنان مشکلاتی را برای اشخاص بوجود بیاورد که قادر به گذران زندگی نباشند بنابراین فرزندی که متمکن است و توانایی مالی دارد باید هزینه های زندگی مادر زمین گیر خود که همسرش فوت شده و مستمری هم دریافت نمی کند بپردازد. البته تشخیص این موارد نیز در صورت اختلاف بر عهده دادگاه است.
البته همانطور که قبلا بیان کردیم این شرایط شامل نفقه زوجه نمی شود و مرد تحت هر شرایطی مکلف به پرداخت نفقه زن خود است.
بیشتر بدانیم : شرایط اجازه ازدواج مجدد مرد از دادگاه
نحوه طرح دعوای مطالبه نفقه
در دعوای مطالبه نفقه، کسی که خود را مستحق نفقه می داند خواهان و کسی که قانونا ملزم به پرداخت نفقه به خواهان است، خوانده می باشد. این دعوا در قالب دادخواست مطرح و در دادگاه خانواده محل سکونت خوانده رسیدگی می شود.
البته درصورتی که خواهان زن باشد می تواند در دادگاه خانواده محل سکونت خود علیه شوهر طرح دعوا کند. دادگاه با تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از طرفین به موضوع رسیدگی و در صورت وجود شرایط حسب مورد بنا بر توافق طرفین، یا تشخیص خود و یا با استفاده از اظهارنظر کارشناس رسمی دادگستری، نفقه را معین خواهد کرد. م
مطالبه نفقه از جمله دعاوی مالی است و رای صادره دراین خصوص بعد از قطعیت، مانند سایر محکومیت های مالی اجرا می شود.
یعنی پس از صدور و ابلاغ اجرائیه، پرونده اجرایی تشکیل و اموال محکوم علیه استعلام و درصورت نداشتن مالی که امکان پرداخت توسط آن وجود داشته باشد، محکوم علیه جلب می شود.
وکیل دعوای نفقه
وکیل متخصص در این دعوی، وکیلی است که در حوزه وکالت خانواده متبحر باشد. نفقه مانند سایر دعاوی خانواده ویژگی ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد و علاوه بر اینکه وکیل باید در حوزه خانواده مسلط باشد، باید بتواند این ویژگی ها را نیز مدیریت کند.
هزینه وکیل دعوای نفقه
حق الزحمه وکیل در بخش تعرفه های خدمات حقوقی سایت اترس، قابل مشاهده می باشد. هزینه وکیل در طرح و دفاع در پرونده های قضایی و همچنین سایر هزینه های خدمات حقوقی مانند مشاوره در بخش مربوطه ثبت شده است.
مشاوره حقوقی دعوای نفقه
توضیحاتی که در این مقاله اشاره شد کلیات دعوای نفقه بود. طبیعتا برای بررسی دقیق تر موضوع و پرونده شما، مساله می بایست بصورت خاص توسط وکلای متخصص خانواده تجزیه و تحلیل و در نهایت راه حل ارائه شود.
همین حالا می توانید با دریافت مشاوره تخصصی خانواده از وکلای دپارتمان تخصصی خانواده موسسه حقوقی اترس، هزینه های بعدی خود را کاهش دهید.
به قلم دپارتمان تخصصی خانواده موسسه حقوقی اترس